Żart chemiczny

Wskaźniki kwasowo-zasadowe to związki, które przybierają różne zabarwienie w zależności od odczynu środowiska. Spośród licznych substancji tego typu wybierzemy parę, która pozwoli wykonać na pozór niemożliwe doświadczenie.

Niektóre kolory powstają, gdy zmieszamy ze sobą inne barwy. Ale czy łącząc czerwień z czerwienią otrzymamy barwę niebieską? I na odwrót: kolor czerwony z połączenia niebieskiego z niebieskim? Każdy z pewnością odpowie, że nie. Każdy, ale nie chemik, dla którego to zadanie nie będzie stanowić problemu. Potrzebne będą tylko roztwory kwasu, zasady, wskaźnika czerwieni Kongo i papierki lakmusowe - czerwone oraz niebieskie. W zlewkach sporządzamy roztwory o odczynie kwasowym (np. dodając do wody odrobinę kwasu solnego HCl) i zasadowym (roztwór wodorotlenku sodu NaOH).

Po dodaniu kilku kropli roztworu czerwieni Kongo (fotografia 1) zawartości naczyń zmieniają barwy: roztwór o odczynie kwasowym na niebieską, zasadowym - na czerwoną (fotografia 2). Do niebieskiego roztworu zanurzamy niebieski papierek lakmusowy (fotografia 3), a wyciągamy z niego papierek o barwie czerwonej (fotografia 4). Zanurzenie w czerwonym roztworze czerwonego papierka lakmusowego (fotografia 5) powoduje zmianę jego koloru na niebieski (fotografia 6). Tym samym udowodniliśmy, że chemik potrafi dokonać "niemożliwego" (fotografia 7)!

Kluczem do zrozumienia przeprowadzonego eksperymentu są zmiany zabarwienia obu wskaźników. Czerwień Kongo przyjmuje niebieską barwę w roztworze o odczynie kwasowym, a czerwoną w zasadowym. Lakmus zaś zachowuje się na odwrót: jest niebieski w zasadach i czerwony w kwasach.

Zanurzenie niebieskiego papierka (bibuła nasycona zasadowym roztworem lakmusu; służy do wykrywania środowiska kwasowego) w roztworze kwasu solnego powoduje zmianę koloru bibuły na czerwony. A ponieważ zawartość zlewki była niebieska (efekt uprzedniego dodania czerwieni Kongo), tym samym można stwierdzić, że niebieski + niebieski = czerwony! Analogicznie: czerwony papierek (bibuła nasycona kwaśnym roztworem lakmusu; służy do wykrywania środowiska zasadowego) w roztworze wodorotlenku sodu przyjmuje niebieskie zabarwienie. Wcześniejsze dodanie do zlewki roztworu czerwieni Kongo upoważnia nas do zapisania efektu próby: czerwony + czerwony = niebieski.