Suwak

Suwak, fot: Wikipedia, CC

Pod koniec XIX w. do zapinania wysokich butów czy ubrań używano tradycyjnych metod - guzików lub sznurowadeł. Inne sposoby zapinania skóry czy materiału nie były wtedy znane. Ok. 1851 r. pojawiają się pierwsze pomysły aby łączyć materiał za pomocą nowego systemu zapięć opartego na haczykach. Pierwsze metody usprawnienia zapinania okazują się bardzo nieporadne i wręcz niewygodne przez co nie zyskują popularności. Jednak próby te pozostawiają po sobie śmiałą ideę aby taki sprawny system opracować. Tradycyjnie, jedną z pierwszych instytucji zainteresowanych takim innowacyjnym pomysłem usprawniającym i przyspieszającym zakładanie obuwia było wojsko. W 1890 r. Whitcomb L. Judson tworzy projekt zapięcia, w którym stosuje klamerki oraz mechanizm łączący je z pomocą suwanego zamka. Swoją konstrukcję nazywa "clasp and unclasp unlocker.

Rozwiązanie to jest bardziej użyteczne od poprzednich i znajduje zastosowanie m.in. do zamykania worków pocztowych, butów oraz woreczków na tytoń. Jednak nadal wymaga udoskonalenia. W 1913 r. Gideon Sundbäck, współpracownik Judsona, udoskonala rozwiązanie i tworzy pierwowzór współczesnego zamka błyskawicznego. Rezygnuje z niewygodnego systemu haczyków wyposażając zapięcie w dwa rzędy ząbków umocowanych na dwóch równoległych krawędziach taśmy. Wkrótce Sundbäck tworzy Hookless Fastener Company (z ang. bezhaczykowe zapięcia) i rozpoczyna produkcję nowych zapięć dla wojska na masową skalę. W 1921 r. firma B.F. Goodrich składa zamówienie na 150 000 szt. zapięć nowego typu, w które wyposaża swoje kalosze, dzięki czemu suwaki trafiają do świadomości szerszej grupy konsumentów.

Goodrich również jest uważany za twórcę angielskiej nazwy handlowej dla nowego produktu - Zipper, choć zdania na ten temat są podzielone. Jedni przyjmują ze nazwa jest onomatopeją mającą naśladować dźwięk, jaki wydaje zapinany suwak (z-z-zip) według innych wywodzi się z slangowego słowa określającego szybkość ? zip. Upowszechnienie się zamków błyskawicznych w XX w. napotykało nie tylko problemy natury technicznej jak zacinanie się, samo-rozpinanie czy konieczność odczepiania przed praniem w obawie, że zapięcie zardzewieje. Niespodziewanie pojawiały się też przeszkody natury obyczajowej.

W purytańskiej kulturze ameryki z przełomu XIX i XX w. ? błyskawiczny zamek wydawał się być rozwiązaniem zbyt szybkim w działaniu a przez to nadmiernie frywolnym. Rozpoczęła się walka o przezwyciężenie tych ?moralnych? oporów. Suwaki trafiły więc najpierw do męskiej garderoby. I tu o dziwo pomimo zastosowania ich w rozporkach ? nie podnoszono takich obaw. Następnie, zdobyły rynek ubrań dziecięcych, gdzie wygoda i łatwość zapinania i rozpinania wydaje się być jednak ?zaletą? i jest do zaakceptowania nawet dla fanatycznych moralistów. Do zdobycia pozostały nadal stroje modnych pań. Suwaki pojawiły się najpierw w paryskich salonach, by w końcu powrócić do USA w sukniach z Europy.

Dalszy rozwój tego zapięcia, to opracowywanie nowych kształtów ząbków, mechanizmu ich łączenia oraz zastosowanie nowych materiałów i wymyślnych kształtów.

Pojawiają się kolejne patenty m.in. szczelne zamki błyskawiczne do kombinezonów dla nurków, mocne zamki do torebek i walizek. Ważnym momentem było opracowanie w połowie XX w. suwaka, którego obydwa końce można było rozłączać. To ostatecznie przesądziło o uniwersalności tego zapięcia i zwiększyło jego popularność. Suwak nareszcie znajduje zastosowanie w kurtkach, bluzach, swetrach oraz innych typach garderoby.

Tak jak wiele innych udogodnień współczesnej cywilizacji, zamek błyskawiczny wydaje się być oczywistym elementem współczesnego życia i trudno dziś sobie wyobrazić świat bez niego, a przecież liczy sobie niecałe 100 lat...