Nie tylko w górę
Wieżę Królestwa oprócz rekordowej wysokości wyróżniać będzie ciekawy projekt najwyższego na świecie tarasu widokowego - usytuowanego 600 m nad ziemią. Spacer po tej półce o średnicy 30 m dostarczy zapewne niezapomnianych wrażeń. Pierwotny plan zakładał, że Kingdom Tower sięgnie 1600 m, jednak po badaniach geologicznych zrezygnowano z tych ambicji. W budynku przewiduje się rozmieszczenie 59 wind, w tym również piętrowych. Najszybsza będzie transportować gości z szybkością 10 m na sekundę. Cała podróż na szczyt wysokościowca ma zająć ok. 12 minut. Na szczycie wieży zaplanowano miejsce dla instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych.
Tam, gdzie wieją silne wiatry
Obecnego rekordzistę, budynek Burdż-Al-Chalifa (Burj Khalifa), miał przebić o 10 m chiński wysokościowiec Sky City w chińskim mieście Changsha. Planowano dla niego 838 m wysokości. Miał powstać z prefabrykatów, w rekordowo szybkim tempie - dwa i pół piętra (ponad 9 m), dziennie.
Nie wszyscy eksperci w dziedzinie budownictwa i architektury uważali jednak, że konstrukcja z prefabrykatów zda egzamin w przypadku tak wysokiej budowli. "Kilkaset metrów nad ziemią wiatr zaczyna być poważną siłą, którą musisz wziąć pod uwagę. Składanie wysokościowca z prefabrykatów, czyli prostych elementów, nie da konstrukcji odpowiedniej sztywności. Ten budynek będzie się kołysał" - ocenił Bart Leclercq, specjalista z firmy WSP, która wzniosła m.in. londyński wysokościowiec The Shard.
Chiński rząd chyba podzielił wątpliwości specjalistów i nie wydał zezwolenia na budowę. Oficjalnie inwestycja Sky City pozostaje w zawieszeniu.
Jednak nawet Wieża Królestwa, gdy już powstanie, nie będzie najwyższą konstrukcją budowlaną świata od podstawy po szczyt. Jest nią bowiem Perdido Regional Host, platforma wiertnicza należąca do firmy Shell i znajdująca się w Zatoce Meksykańskiej. Nad wodę wystaje niewiele z tego obiektu, ale łączna wysokość Perdido Regional Host to 2348 m. Nigdy nie było wyższej konstrukcji budowlanej wzniesionej przez człowieka.
Na szczycie listy "naj" widnieje jeszcze jedna gigantyczna platforma Shella w tej samej zatoce - to Ursa Platform (1306 m). Dopiero trzecie miejsce na liście najwyższych konstrukcji zajmuje wspomniana już Burdż Chalifa.
Jednak oprócz tendencji do pięcia się w górę w architekturze wieżowców pojawiają się nowe nurty, np. dążenie do ich wyszczuplenia. 13 m szerokości u podstawy i zaledwie metr w najwęższym miejscu - takie parametry ma mieć wysokościowiec, którego budowa planowana jest w samym środku nowojorskiej wyspy Manhattan, przy 57 ulicy, niedaleko Central Parku.
Planowana wysokość konstrukcji to 411 m, co oznacza, że o 30 m przerośnie Empire State Building. Ekonomicznym powodem projektowania tak smukłych i wysokich obiektów jest oczywiście cena gruntu pod budowę. Jednak w sensie technicznym to również ciekawa konstrukcja. Bo choć tak cienkie budowle już są na świecie znane, to nowością jest ich duża wysokość, zwłaszcza w obiektach o mieszkalnym lub biurowym przeznaczeniu. Najwęższy dotąd znany budynek handlowy ma szerokość 1,8 m i długość 30 m. Jest nim Sam Kee Building znajdujący się w Vancouver w Kanadzie (2). Został on wzniesiony jeszcze w 1912 r.
Obecnie najszybsze windy na świecie pracują w tajwańskim wysokościowcu Taipei 101. Jedna z nich została wpisana do Księgi Rekordów Guinnessa. Dystans dzielący piąte piętro, skąd startuje, od tarasu widokowego na 89 poziomie, przebywa w ciągu zaledwie 37 sekund, z prędkością niemal 61 km/godz. Według zapowiedzi fińskiej firmy Kone, która zbudować ma windy dla Kingdom Tower, to tam będą najszybsze na świecie dźwigi osobowe. Jednak dopóki budynek nie powstał, zapisów w księgach rekordów nikt nie zmienia.
Centrum handlowe jak Monako
Rekordy architektoniczne mają to do siebie, że dość łatwo stworzyć osobną kategorię, uszeregowaną wg jakiegoś "naj". Jest to w dużym stopniu kwestia kreatywności. Weźmy np. tzw. dom Etgara Kereta (izraelskiego pisarza) w Warszawie (3). To raczej instalacja artystyczna niż prawdziwy budynek. Mieści się między kamienicami przy ulicach Żelaznej i Chłodnej, a ma od 90 do 150 cm szerokości. W swojej klasie - łączników pomiędzy blokami mieszkalnymi - na pewno jest rekordowy.
Skoro mówimy o blokach, to od lat największym budynkiem mieszkalnym na świecie był John Hancock Center - wieżowiec w centrum Chicago, w stanie Illinois. Ma 100 pięter i 344 m wysokości. Został wybudowany w latach 1965-1969. Od tego roku palmę pierwszeństwa przejmuje jednak od niego World One w Bombaju, w Indiach (4). Ma 117 pięter i jest na ponad 450 m wysoki.
Rekordową wieżę zegarową znajdziemy w Tokio. To NTT Docomo Yoyogi Building (5), trzeci pod względem wysokości budynek w Tokio (240 m) z zegarem o piętnastometrowej średnicy tarczy.
W lipcu 2013 r. w chińskim Chendu oddano do użytku centrum New Century Global Center - jest to struktura największa na planecie pod względem zajmowanej na ziemi powierzchni. Rozciąga się na obszarze 1,8 mln m2. Zmieścić się tu może 20 gmachów Opery w Sydney lub państwo Monako, w całości. Sam park wodny wchodzący w skład inwestycji może gościć 6 tys. ludzi jednocześnie (6).
Największym budynkiem pod względem kubatury pozostaje jednak Fabryka Boeinga w Everett. Ten gigantyczny kompleks ma 13 385 378 m3 objętości, a pokrywa powierzchnię 399 480 m². Najdłuższym budynkiem świata jest zaś ośrodek badawczy Uniwersytetu Stanforda, położony niedaleko San Francisco. Ma aż 3 km długości i stanowi swoiste "opakowanie" akceleratora liniowego (7). Warto przy okazji wspomnieć, że za drugi co do długości budynek świata uznaje się Cytadelę w Twierdzy Modlin - 2,25 km. Obecnie jednak w katarskim Doha buduje się centrum handlowe o długości 8 km, które niechybnie zamiesza w tej akurat klasyfikacji.
Najwyżej położone budynki mieszkalne znajdują się na forcie Basisi, na przełęczy Māna na granicy indyjsko-tybetańskiej. Wznoszą się na wys. 5990 m. W kwietniu 1961 r. odkryto jednak trzypokojową chatę usytuowaną na wys. 6600 m na Cerro Llullaillaco (6723 m), na granicy argentyńsko-chilijskiej - uważa się, że pochodzi z późnego okresu prekolumbijskiego (ok. 1480 r.).
Jak widać, nasi przodkowie też lubili architektoniczne ekstrema. Najstarszą znaną budowlą wykonaną przez człowieka jest nieregularny okrąg wykonany z luźno ułożonych bloków lawy. Obiekt ten, zaliczany do najniższego kręgu kulturowego dolnego paleolitu, znajduje się w wąwozie Olduvai w Tanzanii i został odkryty w 1960 r.
Z zabytkiem związane są różne ślady, jak szczątki kości znajdujące się na klepisku, których wiek ocenia się na 1,75 mln lat. Najstarszym dotychczas znanym przykładem europejskich "budowli" jest kompleks 21 chatek mających paleniska lub jamy wyłożone kamieniami otoczakami. Wykopalisko to odkryto w październiku 1965 r., na przedmieściu Nicei zwanym Terra Amata, i uważa się, że budynki należą do kultury aszelskiej istniejącej 380 tys. lat temu.
Historycznie miano najmniejszego domu przyznaje się XIX-wiecznemu domkowi rybaka w The Quay (8) w Walii (Wielka Brytania). Składa się on z dwóch maleńkich pokoi i klatki schodowej. Ma tylko 182 cm szerokości od frontu, 309 cm wysokości i 254 cm głębokości.
Pamięć i prestiż
Architektura to nie tylko biznes i mieszkalnictwo. Niektóre budowle powstają bez wyraźnego praktycznego uzasadnienia. Mają po prostu być wielkie i wspaniałe. Mają czcić kogoś lub coś, służyć sztuce, robić wrażenie i zapadać w pamięć.
Szóstka największych pomników na świecie to w rosnącej kolejności: Rodina Mat’ w Kijowie na Ukrainie (102 m), chińska statua cesarzy Yan i Huang (105 m), pomnik bodhisattvy Guan Yina (108 m) również w Chinach, statua Chrystusa Odkupiciela w brazylijskim Rio de Janeiro (110 m), statua Buddy Ushiku Daibutsu w Japonii (120 m), Budda Laykyun Setkyar w Birmie (Myanmarze) o wysokości 130 m i w końcu 153-metrowy Budda ze Świątyni Wiosny, największy pomnik na świecie, ukończony w 2008 r. w gminie Zhaocun w południowych Chinach (9).
Największy pałac na świecie - Istana Nurul Iman - znajduje się w sułtanacie Brunei i oczywiście należy do sułtana. Obiekt został postawiony w stolicy kraju, Bandar Seri Begawan. Prace budowlane zakończyły się w 1984 r. Jego rozmiary to pół kilometra szerokości i trzy czwarte długości. W pałacu znajdują się: 1788 pokoi i 257 łazienek, sala balowa na 4 tys. gości oraz inne pomieszczenia o łącznej powierzchni 200 tys. m² (10).
Największą świątynią na kuli ziemskiej jest Basilique de Notre Dame de la Paix de Yamoussoukro (11) na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Powstała w latach 80. XX wieku. Ma aż 158 m wysokości i przeszło 30 tys. m² całkowitej powierzchni. Pomieści 11 tys. osób, z czego siedem stanowią miejsca siedzące. Katedrę wykonano z włoskiego marmuru i ozdobiono francuskimi witrażami. Najmniejszym natomiast kościołem jest kaplica św. Isabel de Hungria in Colomares w Maladze (Hiszpania), upamiętniająca Krzysztofa Kolumba. Ma ona nieregularny kształt i powierzchnię... 1,96 m².
Z kolei budowlę gmachu Metropolitan Opera w Centrum Lincolna w Nowym Jorku (12) ukończono we wrześniu 1966 r. Może ona pomieścić łączną liczbę 4065 widzów (w tym 3800 miejsc siedzących), sala opery ma 137 m wysokości, szerokość sceny wynosi 70 m, a jej głębokość 45 m. Jest to więc największa opera na świecie.
Chiny - kraj rekordowych mostów
Odrębna liga budowli to mosty. Największe z nich to często efektowne obiekty konstruowane z myślą o biciu jakichś rekordów. Trudno jednak o typowy ranking największych mostów, bo wznoszone są na wiele sposobów i z wykorzystaniem technologii, które nie zawsze dają się porównać.
Most Akashi Kaikyō (13), znany również jako Most Perłowy, to obecnie najdłuższy most wiszący na świecie (mierzony przez długość środkowego przęsła). Ma długość 3911 m, a jego środkowe i zarazem najdłuższe przęsło liczy sobie 1991 m. Bezwzględna wysokość pylonów to 298,3 m, co stanowi wysokość niemalże dorównującą japońskiej wieży Tokyo Tower i przewyższającą warszawski Pałac Kultury i Nauki.
Z 15 rekordowych mostów aż dziesięć wznosi się w Chinach. Najdłuższym mostem jest obecnie Danyang- Kunshan (14), który ma aż 164,8 km długości! Znajduje się na trasie kolejowej łączącej miasta Szanghaj i Nankin, w chińskiej prowincji Jiangsu. Otwarto go w roku 2011, a wiedzie przez deltę rzeki Jangcy, pełną nizinnych pól ryżowych, kanałów, rzek i jezior. Biegnie niemal równolegle do Jangcy, od 8 do 80 km na południe od niej. Część mostu o długości 9 km rozciąga się nad jeziorem Yangcheng.
Najwyższym wiaduktem jest Millau, zbudowany w ciągu autostrady A75 nad doliną rzeki Tarn w południowej Francji. Jego najwyższy filar ma wysokość 341 m. Został otwarty 14 grudnia 2004 r., a dla ruchu udostępniono go dwa dni później.
Most, w którym jezdnia znajduje się w największej odległości od lustra wody, zbudowano nad wąwozem Royal Gorge (15), w którym płynie rzeka Arkansas (stan Kolorado, USA). Most leży 321 m nad poziomem wody. Jest to most wiszący, którego główne przęsło ma 268 m. Został oddany do użytku w 1976 r.
Najwyższym mostem kolejowym na świecie jest wiadukt Mala Reka w Kolaśinie na trasie Belgrad - Bar. Ma 198 m wysokości, został otwarty w 1976 r.
Najszerszym z kolei mostem długoprzęsłowym jest mający 48,8 m szerokości Sydney Harbour Bridge (Australia). Biegną przez niego dwie linie kolejowe, ośmiopasmowa droga, ścieżka rowerowa i chodnik dla pieszych.
Ekstremalne rozrywki
Rekordy architektoniczne bije się jednak nie tylko dla celów praktycznych, biznesowych czy polityczno-historycznych ku czci i chwale. Niektóre największe konstrukcje wzniesiono z przeznaczeniem po prostu rekreacyjnym i rozrywkowym. Taki jest np. największy basen na świecie - San Alfonso del Mar, w Chile (16). Ma długość 1013 m oraz powierzchnię ponad 8 hektarów. Ciągnie się wzdłuż zabudowań hotelowych, równolegle do plażowego wybrzeża Pacyfiku. Pływalnię wypełnia ponad 250-300 mln litrów wody, pobieranej prosto z morza dzięki komputerowemu systemowi kontroli.
Najwyższa na świecie ściana wspinaczkowa Excalibur znajduje się w Groningen, w Holandii. Jej wysokość wynosi 37 m. Północne ściany wieży to długie zbocza z łatwiejszymi drogami. Natomiast południowo-zachodnie przewieszenie oferuje większe stopnie trudności dla wspinaczy.
Kingda Ka, najwyższa i najszybsza na świecie kolejka typu rollercoaster, znajduje się w parku tematycznym Six Flags Great Adventure w Jackson, w stanie New Jersey, w USA. Otwarta została 21 maja 2005 r.
Całkiem niedaleko zaś od granic Polski, w niemieckiej miejscowości Krausnick, usytuowano największy w Europie park wodny - Tropical Islands Resort (17). W odległości zaledwie 65 km od centrum Berlina można zaznać rozmaitych smaków tropików: od pustyni po las deszczowy. A wszystko w byłej hali, wykorzystywanej niegdyś przez lotnictwo.
