Nagrody Nobla - procedury wyboru

ogłoszenie nazwiska laureata

Przyznawanie Nagrody Nobla otacza tajemnica. Czasem jednak do wiadomości publicznej przenikają jakieś wieści, jak choćby o tym, że podczas pewnych obrad Komitetu ds. Literatury członkowie obrzucali się wyzwiskami. Nagrody Nobla są rozdawane według wielostopniowej procedury. Jesienią do tysięcy organizacji wysyłane są listy ze Sztokholmu i Oslo z prośbą o przedstawienie kandydatur do poszczególnych wyróżnień. Komitety Noblowskie (składające się z 5 osób, wybieranych na 3 lata) oczekują na odpowiedź do 1 lutego.

Średnio, do każdej dyscypliny naukowej jest nominowanych rocznie około 300 osób, do Pokojowej Nagrody 120 kandydatur, a do nagrody literackiej około 200. Nominacja (po szwedzku, norwesku lub angielsku) musi zawierać uzasadnienie, w którym ma się pojawić opis konkretnej pracy lub idei, ugruntowany przez publikacje, w przypadku naukowców w czasopiśmie fachowym.

Wstępny wybór spoczywa w gestii danej komisji/komitetu. I tak: Królewska Szwedzka Akademia Nauk organizuje trzy komitety - ds. fizyki, chemii i komitet dodatkowej nagrody Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych; fizjologią lub medycyną zajmuje się komitet z Karolińska Institut w Sztokholmie, a w dziedzinie literatury komitet w Szwedzkiej Akademii.

Komitety mogą przyjmować dodatkowych członków na okres od marca do października, podnoszących fachowość zespołu. Każdy członek komitetu może być dwukrotnie wybierany. Ponieważ niekiedy pojawiają się prace z pogranicza różnych dziedzin, komitety ds. fizyki, chemii i medycyny głosują podczas wspólnych posiedzeń. Wyniki prac komitetów otrzymuje 50 profesorów, którzy oznajmiają swoje decyzje w październiku. Ale to wcale nie koniec. Teraz uznani w kręgach międzynarodowych eksperci, w tym byli laureaci Nagrody Nobla, piszą opinie o kandydatach. Przyznający nagrodę opierają swój sąd na zdaniu ekspertów, co do których są przeświadczeni, że są w stanie ocenić prace i zakres działania kandydatów.

Już w czerwcu członkowie komitetów spotykają się na posiedzeniu, na którym jest mowa o kandydatach na ?shortlist" (?krótką listę"), o wstępnym wyborze. Na tym posiedzeniu może już też zostać zaproponowany kandydat lub kandydatka do ostatecznego wyboru.

Najpóźniej do końca września obrady w ramach komitetów zostają zakończone. Komitety przekazują swoje propozycje placówkom przyznającym nagrody. One najczęściej akceptują przekazane listy, ale nie zawsze. Nazwiska kandydatów nie są ogłaszane publicznie. Procesy wyboru muszą pozostać w tajemnicy, a osoby biorące udział w całym procesie muszą przez 50 lat dochować tajemnicy.

Choć decyzje podjęte są o wiele wcześniej, wszystko owiane jest aurą niepewności, tajemniczości i oczekiwania, aż do dnia ogłoszenia nazwiska laureata. Podczas ostatnich październikowych obrad zazwyczaj omawiane są już tylko szczegóły kolejnych odsłon tego wielkiego show nauki. Po ogłoszeniu laureatów nie ma wyjaśnień, komentarzy, dyskusji itp. Na placu zostaje jeden jedyny zwycięzca (w danej dziedzinie oczywiście), który bierze wszystko.

Ostatecznie wyznacza się laureatów podczas walnego zgromadzenia poszczególnych instytucji i wymienia konkretne nazwiska. Po dyskusji następuje głosowanie. Bezpośrednio po tym próbuje się telefonicznie poinformować laureata. Potem nowinę słyszą dziennikarze.