Bezpieczne węże faraona
Po podpaleniu uformowanej w wałeczek substancji z próbki "wyrastają" odnogi, rozpełzające się na wszystkie strony jak prawdziwe węże. Za efekt odpowiedzialne jest powstawanie dużych ilości porowatego azotku węgla C3N4, którego objętość jest ok. 20-krotnie większa niż użytego do reakcji substratu. Rozkład przebiega według równania:
2Hg(SCN)2 ? 2HgS + CS2 +C3N4
Podczas procesu tworzy się jednak niebezpieczny dwusiarczek węgla CS2, a część siarczku rtęci(II) HgS ulega dalszym reakcjom z wydzieleniem par tego toksycznego metalu. Dlatego doświadczenie bezwzględnie należy wykonać na wolnym powietrzu lub pod sprawnym wyciągiem! Ale istnieje równie efektowny eksperyment, niewymagający użycia związków rtęci. Same zaś odczynniki są znacznie łatwiejsze do zdobycia i bez porównania bezpieczniejsze w użyciu.
Do wykonania doświadczenia potrzebne będą:
- azotan(V) potasu KNO3 (saletra potasowa),
- dichromian(VI) potasu K2Cr2O7
- sacharoza C12H22O11 (czyli cukier-kryształ).
Do porcelanowego moździerza wsypujemy związki w proporcji wagowej 1:2:3 (w kolejności: saletra-dichromian-cukier) i cierpliwie ucieramy kryształy, aż powstanie jednolita mieszanina drobnych okruchów o pomarańczowej barwie. Następnie zwilżamy ją kilku-kilkunastoma kroplami denaturatu (mieszanina powinna być jedynie lekko wilgotna) i od razu możemy przystąpić do formowania próbek.
Dobry efekt końcowy eksperymentu osiągniemy dzięki nałożeniu mieszaniny do jednorazowej strzykawki z uciętym końcem i wyciśnięciu z niej wałeczka. Po wyschnięciu układamy próbkę na niepalnym podłożu (metalowa lub ceramiczna płytka) i podpalamy jeden z końców zapałką.
Rozpoczyna się reakcja między składnikami mieszaniny - na wszystkie strony "wyrastają" ciemne, wijące się odnogi, do złudzenia przypominające węże. Ich powierzchnia zabarwiona jest na zielono ze względu na obecność w produktach reakcji tlenku chromu(III) Cr2O3 o takim właśnie kolorze (efekt rozkładu K2Cr2O7). Reakcji towarzyszy wydzielanie dymu oraz zapach karmelu, powstającego w wyniku częściowego zwęglania sacharozy. Produkty niecałkowitego utleniania cukru mają dużą objętość i dodatkowo są "spulchniane" powstającymi gazami.
Bezpieczne węże faraona
Ciąg dalszy artykułu znajdziesz w listopadowym numerze magazynu Młody Technik
