Mat Morphy’ego. Szachowe abecadło
Na diagramie 1 przedstawiony jest typowy przykład, w którym biały goniec daje mata, podczas gdy biała wieża i czarny pionek h7 uniemożliwiają czarnemu królowi ucieczkę z rogu szachownicy.
Przykład kombinacji matowej Morphy'ego przedstawia diagram 2. Białe zaczynają i wygrywają, poświęcając hetmana 1.H:f6 g:f6 2.Wg3+ Kh8 3.G:f6#.
Mat Morphy'ego mógłby po raz pierwszy pojawić się już w słynnej partii Paulsen - Morphy, gdyby tylko ten ostatni znalazł najszybsze zakończenie po przepięknym wcześniejszym poświęceniu hetmana.
W 1857 r. w Nowym Jorku Paul Morphy wziął udział w pierwszym amerykańskim kongresie szachowym. W finale tej imprezy pokonał niemieckiego szachistę Louisa Paulsena z wynikiem +5 = 2-1. W przedstawionej poniżej partii, grający czarnymi Morphy zwyciężył, poświęcając hetmana:
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 Sf6 4.Gb5 Gc5 5.O-O O-O 6.S:e5 We8 7.S:c6 d:c6 8.Gc4 b5 9.Ge2 S:e4 10.S:e4 W:e4 11.Gf3 We6 12.c3 Hd3 13.b4 Gb6 14.a4 b:a4 15.H:a4 Gd7 16.Wa2 Wae8 17.Ha6? (patrz diagram 3).
Paulsen co prawda zauważył, że grozi mu mat po 17...H:f1+, ale zamiast 17.Ha6? powinien był zagrać 17.Hd1.
17...H:f3! Morphy myślał nad tym posunięciem dwanaście minut, dość długo jak na niego. Paulsen, słynący z przysłowiowego wręcz "refleksu szachisty", zastanawiał się ponad godzinę, zanim przyjął poświęcenie: 18.g:f3 Wg6+ 19.Kh1 Gh3 20.Wd1 Gg2+ 21.Kg1 G:f3+ 22.Kf1 Gg2+ 23.Kg1 Gh3+ 24.Kh1 G:f2 25.Hf1 G:f1 26.W:f1 We2 27.Wa1 Wh6 28.d4 Ge3! 0-1. Morphy mógłby wygrać szybciej, ruchem 22...Wg2! 23.Hd3 W:f2+ 24.Kg1 Wg2+ 25.Kh1 Wg1#. W pozycji matowej król białych szachowany byłby jednocześnie przez wieżę i gońca przeciwnika.
