Niepełnosprawni grają w szachy

Niepełnosprawni grają w szachy
Szachy są wartościowe i pożyteczne - poprawiają koncentrację, rozwój logicznego myślenia i wyobraźnię. Ta królewska gra uczy umiejętności radzenia sobie ze stresem i ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny, stwarza też możliwość rywalizowania osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi i ich integracji. Od wielu już lat w olimpiadach szachowych, rozgrywanych w cyklu dwuletnim, uczestniczą na prawach państwa trzy reprezentacje niepełnosprawnych: niewidomych i słabowidzących (IBCA), niesłyszących (dawniej ICSC, obecnie ICCD) oraz niesprawnych ruchowo (IPCA).
1. Logo International Braille Chess Association

Międzynarodowe Stowarzyszenie Szachistów Niewidomych (International Braille Chess Association - IBCA) (1)

Stowarzyszenie zostało założone w 1951 r. przez niewidomego angielskiego szachistę Reginalda Bonhama. Celem IBCA jest popularyzacja gry w szachy dla niewidomych i słabowidzących oraz organizowanie zawodów międzynarodowych, w tym także Olimpiad Szachowych Niewidomych (rozgrywane są w cyklu czteroletnim). IBCA przeprowadza również mistrzostwa świata, zarówno w konkurencji indywidualnej, jak i drużynowej, oraz w grze korespondencyjnej, w której jest stosowane pismo Braille’a.

Pierwsza olimpiada dla niewidomych została zorganizowana przez IBCA w Jugosławii w 1961 r. Jedenasta edycja odbyła się w 2000 r. w Zakopanem, a w następnej, dwunastej, w 2004 r., Polska zdobyła pierwsze miejsce.

Zwycięzcą ostatniej - XV Szachowej Olimpiady Niewidomych i Słabowidzących, rozegranej w czerwcu 2017 r. w macedońskiej miejscowości Ohrid - została drużyna Rosji przed zespołami Ukrainy i Polski. Świetne wyniki indywidualne uzyskali na dwóch pierwszych szachownicach Marcin Tazbir (7,5 z 9) i Adam Czajkowski (7 z 9). W zdecydowanej większości rozegranych dotychczas olimpiad wygrywała drużyna ZSRR, a potem Rosji.

Czytelników "Młodego Technika" zainteresowanych zasadami gry z udziałem zawodników niewidomych i słabowidzących (2) odsyłam do artykułu "Szachy »na ślepo«", zamieszczonym w nr 3/2014 MT.

2. Szachownica brajlowska dla osób niewidomych
3. Logo International Chess Committee of the Deaf

Międzynarodowy Komitet Szachistów Niesłyszących (dawniej International Committee of Silent Chess, ICSC, obecnie International Chess Committee of the Deaf, ICCD) (3)

Celem tej organizacji - założonej w 1949 r. w Kopenhadze jako Międzynarodowy Komitet Szachistów Niesłyszących (International Committee of Silent Chess, ICSC) - jest popularyzacja gry wśród niesłyszących oraz organizacja imprez międzynarodowych.

ICSC została uznana przez Międzynarodową Federację Szachową oraz przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski. 1 października 2012 r., na 31. Kongresie ICSC w Ałmaty w Kazachstanie, organizacja zmieniła nazwę na International Chess Committee of the Deaf, ICCD. W jej skład wchodzi 35 krajów (w tym Polska). Prezydentem jest Anglik Phillip K Gardner. ICCD organizuje takie turnieje, jak: Olimpiady Szachowe Niesłyszących, Mistrzostwa Świata Niesłyszących i Drużynowe Mistrzostwa Świata Niesłyszących. Publikuje też własną listę rankingową, a co cztery miesiące wydaje magazyn "Mitteilungsblatt". Najbliższa Olimpiada Szachowa Niesłyszących planowana jest w Manchesterze (Anglia), w dniach 6-16 lipca 2018 r.

Najwybitniejszym szachistą z uszkodzonym słuchem był urodzony 17 lipca 1929 r. w Tbilisi Tigran Petrosjan, Ormianin reprezentujący Związek Radziecki (4). Petrosjan nazywany był "żelaznym Tigranem", ze względu na szczególne umiejętności w grze obronnej. W roku 1963 zdobył tytuł mistrza świata, pokonując Michaiła Botwinnika.

4. Tigran Petrosjan (po lewej) w partii z Bobbym Fischerem w Meczu Kandydatow, Buenos Aires, 19 pazdziernika 1971 r.
5. Logo International Physically Disabled Chess Association

W jednej z gier turniejowych Petrosjan zaproponował remis serbskiemu arcymistrzowi Svetozarowi Gligorićowi. Ten był początkowo zaskoczony ofertą i odmówił, ale kilka sekund później, po krótkiej analizie sytuacji na szachownicy, zaakceptował propozycję.

Petrosjan już jednak przeszedł w "tryb koncentracji" i wyłączył aparat słuchowy. Nie usłyszał akceptacji oferty przez przeciwnika, grał dalej i wygrał. Obecnie szachiści używający aparatów słuchowych są zobowiązani do ich zdjęcia w czasie gry, pod rygorem straty punktu. Takie sytuacje, niestety, się zdarzają.

Czytelnikom "Młodego Technika" polecam pracę dyplomową Krzysztofa Pańczyka na trenera I klasy, napisaną pod kierunkiem Trenera Seniora FIDE Marka Matlaka: "Drużyna polska srebrnym medalistą Mistrzostw Świata Głuchych, Opatija (Chorwacja) 18-27.06.2014. Specyfika pracy z szachistami głuchymi oraz głuchoniewidomymi". Można ją znaleźć na stronie internetowej http://www.konikowski.net/ docs/panczyk.pdf.

Międzynarodowe Szachowe Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Narządu Ruchu (International Physically Disabled Chess Association, IPCA)

Stowarzyszenie ma na celu popularyzację gry w szachy wśród niepełnosprawnych z dysfunkcją narządu ruchu oraz organizowanie dla nich imprez międzynarodowych.

6. Tadeusz i Bogdan Bieluczykowie, 2004 r. (źródło: archiwum mm Andrzeja Filipowicza)

Pod jego egidą odbywają się takie turnieje, jak Mistrzostwa Świata Osób Niepełnosprawnych Narządu Ruchu i Olimpiady Szachowe Osób Niepełnosprawnych Narządu Ruchu. Współzałożycielem IPCA był Tadeusz Bieluczyk, który wraz ze swoim starszym o trzy lata bratem Bogdanem przez dziesiątki lat uczestniczył w wielu turniejach szachowych. W 2002 r. na Kongresie IPCA Tadeusz Bieluczyk został wybrany prezydentem tej organizacji. Obecnym prezydentem IPCA jest także Polak - Zbigniew Pilimon.

Drużyny osób niepełnosprawnych zostały dopuszczone, na prawach państwa, do rozgrywek olimpijskich osób pełnosprawnych (zarówno w konkurencji kobiet, jak i mężczyzn). Ostatnia, 42. olimpiada, odbyła się w Baku (Azerbejdżan), od 1 do 14 września 2016 r. Uczestniczyła w niej rekordowa liczba 180 drużyn, reprezentujących 175 krajów. Poza reprezentacjami państw w rozgrywkach brało udział pięć drużyn - trzy firmujące stowarzyszenia osób niepełnosprawnych IBCA, IPCA, ICCD, a także dwie dodatkowe ekipy gospodarza turnieju, Azerbejdżanu. Następna olimpiada zaplanowana jest między 1 a 15 września 2018 r. w Batumi (Gruzja). Uczestniczyć mają również trzy wymienione wyżej zespoły osób niepełnosprawnych.

Marcin Tazbir i polska drużyna mistrzami świata osób niepełnosprawnych!

W dniach 5-13 października 2017 r. w Dreźnie (Niemcy) rozegrano 3. Mistrzostwa Świata w Szachach Osób Niepełnosprawnych. Mistrzem świata został polski arcymistrz Marcin Tazbir (7). Na dystansie siedmiu rund reprezentant naszego kraju uzyskał 6 punktów (5 partii wygranych i 2 remisy).

7. Zwycięzcy 3. Mistrzostw Świata w Szachach Osób Niepełnosprawnych, Drezno 2017; od lewej: Oliver Müller, Marcin Tazbir i Alexey Pakhomov

W klasyfikacji drużynowej zwyciężyła polska drużyna osób niedowidzących, w składzie: Marcin Tazbir, Jacek Stachańczyk, Piotr Dukaczewski oraz Marek Maćkowiak. Trenerem reprezentacji był Witalis Sapis.

Marcin Tazbir już wcześniej zwyciężał w indywidualnych Mistrzostwach Europy Niewidomych i Słabowidzących (Lyon 2015) oraz w drużynowych Mistrzostwach Europy Niewidomych i Słabowidzących (Warszawa 2016), gdzie, grając na I szachownicy, uzyskał świetny wynik 7/8.

XV Miedzynarodowy Integracyjny Turniej Szachowy - Milowka 2017

Zawody zorganizowało Stowarzyszenie Integracyjne Eurobeskidy w Łodygowicach. Uczestniczyło w nim 112 szachistów, w tym 72 osoby niepełnosprawne. Stowarzyszenie Eurobeskidy od dwudziestu lat aktywnie działa na rzecz niepełnosprawnych i jest największym na Podbeskidziu organizatorem integracyjnych imprez sportowych dla młodzieży, seniorów oraz osób z niepełnosprawnością.

Głównym celem zawodów była integracja osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi. Turniej odbył się w dniach 21-26 listopada 2017 r. w Milówce, w Beskidzie Żywieckim (8). Nad jego sprawnym przebiegiem czuwali: sędzia główny zawodów mistrz FIDE, Jacek Matlak i sędzia klasy międzynarodowej, mistrz międzynarodowy Marek Matlak.

8 . XV Międzynarodowy Integracyjny Turniej Szachowy - Milówka 2017 (źródło: www.eurobeskidy.org.pl)

Imprezę dofinansowano ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki. Patronat honorowy nad turniejem objęli sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych - Krzysztof Michałkiewicz, oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki - Jan Widera.

Najlepszym zawodnikiem w klasyfikacji ogólnej został Henryk Seifert, trenujący w sekcji szachowej Stowarzyszenia Integracyjnego Eurobeskidy (9). Turniej przebiegł w miłej i przyjaznej atmosferze, a dzięki specjalistycznym kompletom szachowym była możliwa interaktywna transmisja internetowa.

9. Henryk Seifert - zwycięzca turnieju w Milówce (źródło: www.eurobeskidy.org.pl)

Dużym zainteresowaniem uczestników cieszyły się materiały szkoleniowe (IV tom serii "Droga do mistrzostwa szachowego", autorstwa Marka Matlaka i Jacka Matlaka) oraz wieczorne szkolenia prowadzone przez Marka Matlaka, trenera kadry narodowej kobiet i koordynatora Młodzieżowej Akademii Szachowej. Wielu zawodników potwierdziło już swój udział w kolejnej edycji. XVI Międzynarodowy Integracyjny Turniej Szachowy planowany jest w dniach 19-25 listopada 2018 r.