Złoty deszcz

Łatwo dostępne odczynniki – dowolna rozpuszczalna sól ołowiu oraz jodek potasu – umożliwią wykonanie atrakcyjnego eksperymentu. Podczas doświadczenia pamiętajmy jednak o zachowaniu szczególnej ostrożności przy posługiwaniu się toksycznymi związkami ołowiu. Podczas próby nie jemy i nie pijemy, a po pracy starannie myjemy ręce i szkło laboratoryjne. To zresztą stałe zalecenia dla chemika-eksperymentatora.

Przygotujmy zatem odczynniki: dobrze rozpuszczalną sól ołowiu(II) – azotan(V) Pb(NO₃)₂ lub octan (CH₃COO)₂Pb – oraz jodek potasu KI. Sporządzamy z nich roztwory o stężeniach wynoszących do 10%. W kolbie umieszczamy roztwór soli ołowiu, a następnie wlewamy niewielką objętość roztworu KI. Po zmieszaniu cieczy natychmiast wytrąca się żółty osad jodku ołowiu(II) PbI₂ (fotografia 1):

Pb²⁺ + 2I^– → PbI₂↓

Unikajmy nadmiaru roztworu jodku potasu, ponieważ osad rozpuszcza się przy większym stężeniu jonów jodkowych (powstaje połączenie kompleksowe K₂[PbI₄]).

Żółty osad jest łatwiej rozpuszczalny w gorącej wodzie. Po wstawieniu kolby do większego naczynia z wrzątkiem (lub ogrzaniu nad płomieniem palnika) osad wkrótce znika i powstaje bezbarwny (fotografia 2) lub tylko lekko żółtawo zabarwiony roztwór. Podczas studzenia kolby zaczynają się pojawiać kryształy w postaci złocistych blaszek (fotografia 3). Jest to efekt powolnej krystalizacji jodku ołowiu(II) spowodowanej obniżeniem rozpuszczalności soli w stygnącej cieczy. Gdy zamieszamy zawartością kolby i oświetlimy naczynie z boku, zobaczymy tytułowy „złoty deszcz” (pod taką nazwą szukajmy opisu tego doświadczenia w Internecie). Rezultat próby przypomina również zimową zamieć z nietypowymi – złocistymi – płatkami (fotografie 4 i 5).

Obejrzyjcie to na filmie: