HALO ZIEMIA w Centrum Nauki Kopernik
Dążenie do kontaktu z innym człowiekiem jest jedną z najwcześniej ujawniających się i najsilniejszych ludzkich potrzeb. Dzięki relacjom z innymi uczymy się mówić. Ta umiejętność towarzyszy nam przez całe życie i jest najbardziej naturalną metodą komunikowania się. W jakim języku mówili pierwsi ludzie? Właściwie ciężko nawet nazwać mową te pierwsze metody porozumiewania się. Najłatwiej porównać je do tego, co artykułują małe dzieci. Najpierw wydają różnego rodzaju okrzyki, potem pojedyncze sylaby, aż w końcu poznają słowa i całe zdania. Ewolucja mowy - rosnący zasób słów, formułowanie zdań złożonych, używanie pojęć abstrakcyjnych - umożliwiła precyzyjne przekazywanie coraz bardziej skomplikowanych informacji. Dzięki niej pojawiła się możliwość współpracy, rozwoju techniki, nauki, inżynierii i kultury.
W pewnych okolicznościach mowa okazywała się jednak niedoskonała. Zasięg naszego głosu jest ograniczony, a ludzka pamięć - zawodna. Jak przechować informacje dla przyszłych pokoleń lub przekazać je na większą odległość? Pierwsze symbole, znane dziś z malowideł naskalnych, pojawiły się 40 tys. lat temu. Najsłynniejsze pochodzą z jaskiń Altamira i Lascaux. Z czasem rysunki ulegały uproszczeniom i przekształcały się w piktogramy, wiernie przedstawiające zapisywane przedmioty. Zaczęto je stosować w czwartym tysiącleciu przed naszą erą w Egipcie, Mezopotamii, Fenicji, Hiszpanii, we Francji. Nadal posługują się nimi plemiona żyjące w Afryce, Ameryce i Oceanii. My także powracamy do piktogramów - są nimi emotikony w Internecie czy oznaczenia obiektów w przestrzeni miejskiej. Znane nam współcześnie pismo powstało równocześnie w różnych krajach świata. Najstarszy znany przykład alfabetu datuje się na okolice roku 2000 p.n.e. Był używany w Egipcie przez Fenicjan, którzy wykorzystali hieroglify do zapisu spółgłosek. Kolejne wersje alfabetu z tej linii ewolucyjnej to alfabet etruski, a następnie rzymski, z którego wywodzą się używane przez nas dziś alfabety łacińskie.
Wynalezienie pisma pozwoliło zapisywać myśli precyzyjniej i na mniejszych powierzchniach niż dotąd. Najpierw używano skór zwierząt, kamiennych rylców i farb organicznych, nakładanych na kamienne płaszczyzny. Później odkryto gliniane tabliczki, papirus, aż w końcu w Chinach opracowano technologię produkcji papieru. Jedynym sposobem na rozpowszechnianie tekstu było jego żmudne kopiowanie. W średniowiecznej Europie księgi przepisywali skrybowie. Wykonanie jednego manuskryptu zajmowało im czasem całe lata. Dopiero dzięki maszynie Johannesa Gutenberga druk stał się technologicznym przełomem. Umożliwił szybką wymianę myśli między autorami z różnych krajów. Pozwolił na rozwój nowych teorii, a każda z nich miała szansę na upowszechnienie i uwiecznienie. Kolejna rewolucja w narzędziach pisarskich to wynalezienie komputerów i powstanie edytorów tekstu. Do narzędzi drukarskich dołączyły drukarki, a książki otrzymały nową postać - e-booków. Równolegle z ewolucją pisma i druku rozwijały się także metody przekazywania informacji na odległość. Najstarsze wiadomości o istniejącym systemie kurierskim pochodzą ze starożytnego Egiptu. Pierwsza w historii poczta powstała w Asyrii (550-500 r. p.n.e.). Informacje przekazywano, korzystając z różnych możliwości transportowych. Wieści dostarczały gołębie pocztowe, kurierzy konni, balony, statki, kolej, samochody i samoloty.
Kolejnym kamieniem milowym w rozwoju komunikacji był wynalazek elektryczności. W XIX wieku Aleksander Bell spopularyzował telefon, a Samuel Morse wykorzystał prąd do przesyłania wiadomości na odległość za pomocą telegrafu. Niedługo potem na dnie Atlantyku położono pierwsze kable telegraficzne. Skróciły one czas podróży informacji przez oceany, a wiadomości z telegrafów były uznawane za dokumenty prawnie wiążące przy transakcjach handlowych. Pierwsza transmisja radiowa miała miejsce w 1906 r. W latach 60. XX wieku wynalazek tranzystora doprowadził do powstania przenośnych odbiorników radiowych. Odkrycie fal radiowych i ich wykorzystanie do porozumiewania się umożliwiło umieszczenie na orbicie pierwszego satelity komunikacyjnego. TELESTAR został wystrzelony w 1963 r. W ślad za przekazywaniem na odległość dźwięku, rozpoczęły się próby z przesyłaniem obrazu. Pierwsza transmisja telewizji publicznej miała miejsce w Nowym Jorku w 1927 r. Na początku XX wieku dzięki radiu i telewizji dźwięk i obraz pojawiły się w milionach domów, dając widzom możliwość wspólnego doświadczania zdarzeń dziejących się w najdalszych zakątkach świata. W latach 60. podjęto także pierwsze próby stworzenia Internetu. Pierwsze komputery były ogromne, ciężkie i powolne. Dzisiejsze pozwalają nam w każdej chwili i każdym miejscu komunikować się ze sobą dźwiękowo, wizualnie i tekstowo. Mieszczą się w telefonach oraz zegarkach. Internet zmienia sposób, w jaki funkcjonujemy w świecie.
Nasza ludzka, naturalna potrzeba kontaktu z innymi wciąż jest tak samo silna. Dzięki zdobyczom technologicznym, możemy mieć nawet apetyt na więcej. W latach 70. XX wieku w kosmos powędrowała sonda Voyager, wyposażona w pozłacaną płytę z ziemskimi pozdrowieniami dla innych mieszkańców Wszechświata. W pobliże pierwszej gwiazdy dotrze za miliony lat. Wykorzystujemy wszystkie możliwości, by dać o sobie znać. A może są one niewystarczające i nie słyszymy, jak nawołują nas inne cywilizacje? "Halo Ziemia" to animowany film o istocie porozumiewania się, zrealizowany w technologii fulldome i przeznaczony do oglądania na sferycznym ekranie planetarium. W roli narratora wystąpił Zbigniew Zamachowski, a muzykę skomponował Jan Duszyński - autor oprawy muzycznej filmów "Jack Strong" (za którą był nominowany do nagrody Orła) czy "Pokłosie". Reżyserem obrazu jest Paulina Majda, która stworzyła także pierwszy film planetarium Niebo Kopernika – "Na skrzydłach marzeń".
Od 22 kwietnia 2017 r. "Halo Ziemia" wchodzi do stałego repertuaru planetarium Niebo Kopernika. Bilety dostępne są na www.kopernik.org.pl.
