Szachowe abecadło. Przeciążenie

Zarówno ludzie, jak i maszyny mają swoje ograniczenia - nie możemy ich nadmiernie obciążać. Podobnie jest w szachach. Jeżeli bierka ma zbyt wiele zadań do spełnienia, może sobie nie poradzić z nadmiarem obowiązków.

10. Białe zdobywają figurę wykorzystując motyw przeciążenia.

11. Przeciążony goniec nie może zapobiec osiągnięciu pola promocji przez jednego z pionów.

Anatolij Karpow - rosyjski arcymistrz szachowy, sędzia i trener, mistrz świata w latach 1975-1985. W okresie 1973-1997 był stale obecny w pierwszej trójce każdej listy rankingowej FIDE. Z Garrim Kasparowem rozegrał pięć meczów o mistrzostwo świata.

Przeciążenie

Tym mianem określamy sytuację, w której bierka wykonuje jednocześnie zbyt wiele zadań. W pozycji przedstawionej na diagramie 10 pionek g7 jest przeciążony obroną jednocześnie skoczka i gońca. Po zbiciu skoczka 1.G:h6 i odpowiedzi czarnych 1…g:h6, ginie czarny goniec 2.H:f6.

Następny przykład (diagram 11) przedstawia pozycję, w której biały goniec jest przeciążony i nie jest w stanie upilnować obu białych pionów. Jeden z nich dochodzi do pola promocji.

12. Przeciążenie czarnego hetmana jednocześnie broniącego wieży i chroniącego króla przed matem korytarzowym.

13. Fuster - Drucker, Budapeszt 1936

Michał Krasenkow - inżynier-matematyk, polski arcymistrz i trener szachowy rosyjskiego pochodzenia. Od 1996 r. ma polskie obywatelstwo i reprezentuje nasz kraj na arenie międzynarodowej. Trener polskiej szachowej reprezentacji w latach 2010-2014, m.in. dwukrotny indywidualny mistrz Polski w szachach i zdobywca czternastu złotych medali w drużynowych mistrzostwach Polski.

Diagram 12 przedstawia sytuację, w której czarny hetman przeciążony jest obroną wieży na polu b7 i broni przed matem na ostatniej linii (grozi mat korytarzowy, o którym pisałem szerzej w numerze 4/2016 "Młodego Technika"). Po 1.H:b7 czarny hetman nie może zabić białego hetmana, bo musi chronić czarnego króla przed matem na polu d8 (po 1…H:b7? nastąpiłoby 2…Wd8#).

Przyjrzyjmy się partii Fuster - Drucker, rozegranej w Budapeszcie w 1936 r.

1.d4 d5 2.c4 c6 3.Sf3 d:c4 4.Se5 Gf5 5.a4 e6 6.Sc3 Gb4 7.S:c4 Sf6 8.f3 Sbd7 9.e4 S:e4? 10.f:e4 Hh4+ 11.Kd2 H:e4? (diagram 13). W tej pozycji białe wykorzystały przeciążenie czarnego gońca, który jednocześnie musi wiązać skoczka na polu c3 i kontrolować pole d6. Nastąpiło 12.Sd6+ G:d6 13.S:e4 ze zdobyciem hetmana.

14. Michał Krasenkow - Anatolij Karpow, Wijk aan Zee 2003.

15. Gersz Rotlewi - Akiba Rubinstein, Łódź 1907

Akiba Rubinstein - najwybitniejszy polski szachista, wniósł trwały wkład do teorii debiutów oraz gry końcowej. Pamięci Rubinsteina poświęcone są międzynarodowe festiwale szachowe organizowane od 1963 r. w Polanicy Zdroju.

W pozycji przedstawionej na diagramie 14 grający czarnymi Karpow w swoim 29 posunięciu zagrał 29…We1, po którym Krasenkow poddał partię. Czarne grożą biciem hetmanem na polu f3 i biciem wieżą na polu f1. Nawet po najlepszym dla białych 30.Kg2 W:f1 31.G:f7+ H:f7 32.Wd8+ Kh7 33.K:f1 H:f3+ Karpow uzyskałby bardzo dużą przewagę materialną i nie miałby najmniejszych trudności z jej realizacją.

Przykładem wykorzystania motywu taktycznego przeciążenia jest też "nieśmiertelna partia szachowa", rozegrana przez Akibę Rubinsteina w Łodzi, w roku 1907. Jego przeciwnikiem był grający białymi Gersz Rotlewi. W partii tej Rubinstein poświęcił hetmana i wieżę za dwie lekkie figury:

1.d4 d5 2.Sf3 e6 3.e3 c5 4.c4 Sc6 5.Sc3 Sf6 6.d:c5 G:c5 7.a3 a6 8.b4 Gd6 9.Gb2 0-0 10.Hd2 He7 11.Gd3 d:c4 12.G:c4 b5 13.Gd3 Wd8 14.He2 Gb7 15.0-0 Se5 16.S:e5 G:e5 17.f4 Gc7 18.e4 Wac8 19.e5 Gb6+ 20.Kh1 Sg4 21.Ge4 Hh4 22.g3 (patrz diagram 15) 22…W:c3! Biały goniec na e4 broniony był zarówno przez hetmana, jak i skoczka, ale hetman musiał także bronić pola h2 przed H:h2#. Rubinstein poświęca hetmana, aby pozbyć się skoczka. Powoduje to, że biały hetman jest przeciążony, broniąc zarówno pola e4, jak i h2. Genialne posunięcie czarnych!

Białe muszą przyjąć ofiarę hetmana, gdyż po 23.G:c3 G:e4+ dostają mata. Natomiast po 23.G:b7 W:g3 białe mają oprócz piona więcej i wygrywający atak. 23.g:h4 Wd2! Przez poświęcenie wieży czarne odciągają hetmana od obrony gońca na polu e4. 24.H:d2 - białe zmuszone są przyjąć z kolei ofiarę wieży, bo grozi matowy atak na punkt h2 (jeżeli 24.He1 to 24…W:h2#, jeżeli 24.H:g4 to 24…G:e4+, jeżeli 24.Wfe1 lub 24.Wae1 to 24…G:e4+) 24…G:e4+ 25.Hg2 Wh3! Białe poddały partię ze względu na nieuchronny mat wieżą na polu h2.

Czytelników zainteresowanych życiem i szachową twórczością Akiby Rubinsteina odsyłam do nr 11/2013 "Młodego Technika".