Agnieszka Brustman - polska Beth Harmon
Agnieszka Brustman urodziła się 31 lipca 1962 w Warszawie. W szachy nauczyła się grać w wieku 10 lat. Pierwszym jej trenerem był ojciec Jan Brustman, który przez kilkadziesiąt lat zajmował się szkoleniem młodych szachistów i był organizatorem wielu imprez i turniejów szachowych. Zainteresowanie szachami zawdzięcza tacie, który na poziomie amatorskim doszedł do poziomu kandydata na mistrza.
W rodzinie Brustmanów w szachy grali wszyscy. Nic dziwnego, że od pewnego momentu podczas rozgrywek zaczęła kibicować ojcu starsza córka, przyszła arcymistrzyni Agnieszka Brustman. Ojciec - pierwszy jej trener - zaszczepił jej zamiłowanie do romantycznych szachów i do bezkompromisowej walki w otwartych pozycjach. Również młodsza córka - Edyta Brustman-Gawarecka, osiągnęła mistrzowski poziom gry, występowała w finałach mistrzostw Polski seniorek (2).
Edyta Brustman zdobyła m.in. złoty medal w Akademickich Indywidualnych Mistrzostwach Polski kobiet rozegranych we Wrocławiu w 1985 roku i srebrny w Indywidualnych Mistrzostwach Polski juniorek do lat 20 w Parabutach w 1980 roku. Wspominam też mojego pierwszego instruktora szachowego z klubu "Elektryczność" - Czesława Stramskiego, który uczył nas podstawowych zasad strategii szachowej.
Jan Brustman (1934-2007) w latach siedemdziesiątych XX wieku należał do stołecznego klubu "Elektryczność", którego siedziba mieściła się na Wybrzeżu Kościuszkowskim. Miał tytuł kandydata na mistrza a do jego kolegów klubowych należeli wtedy Z. Marciniak i Lech Dziong (również posiadacze tytułu kandydata). Sekcja kierowana przez Mariana Kusala (wybitny sędzia szachowy) i inżyniera Krysiaka należała do czołówki ówczesnej Ligi Warszawskiej.
Agnieszka Brustman w wieku 13 lat po raz pierwszy zagrała w finale mistrzostw Polski juniorek. W 1977 roku w Tapolcy (Węgry), w międzynarodowym turnieju juniorek, podzieliła I miejsce (3). Mając 16 lat po raz pierwszy zagrała w finale mistrzostw Polski kobiet. W finałach mistrzostw kraju seniorek wystąpiła łącznie 10 razy, ośmiokrotnie zdobywając medale: 4 złote, 2 srebrne i 2 brązowe. W 1979 roku zremisowała czarnymi z Noną Gaprindaszwili, która przez 19 lat była mistrzynią świata.
W czasie swojej szachowej kariery zanotowała wiele międzynarodowych sukcesów, m.in. mistrzostwo Europy juniorek w 1980 r., zdobycie Pucharu Świata juniorek (nieoficjalne mistrzostwa świata do lat 20.) w 1982 r. w Senta (wtedy Jugosławia, obecnie Serbia) oraz dwukrotny awans to turnieju pretendentek do tytułu mistrzyni świata w Malmö (Szwecja) w 1986 r. i w Ckaltubo (Gruzja) w 1988 roku.
Do najważniejszych turniejów w karierze Agnieszki Brustman można zaliczyć turnieje pretendentek, których zwyciężczyni rozgrywa następnie mecz o tytuł Mistrzyni Świata z obrończynią tego tytułu. Był to czas całkowitej dominacji reprezentantek ZSRR w kobiecych szachach. W 1988 grała w Związku Radzieckim w turnieju 8-osobowym z 7 zawodniczkami z ZSRR, nie mając tak dobrych warunków zakwaterowania i wypoczynku jak przeciwniczki. Jak wspomina Agnieszka Brustman: "na turniej pretendentek w 1988 roku każda zawodniczka przyjechała z minimum sześcioosobową ekipą, w skład której wchodziło dwóch-trzech bardzo silnych radzieckich arcymistrzów. To oni przygotowywali reprezentantki ZSRR i analizowali odłożone partie. Moja skromna ekipa, czyli Ryszard Bernard i Julian Gralka była znacznie niżej notowana w rankingach". W turniejach pretendentów zajęła dwukrotnie VI miejsce, co wówczas odpowiadało siódmym pozycjom na świecie.
W dogrywce zwyciężyła Nana Ioseliani z wynikiem 3:2 i uzyskała prawo do gry o tytuł Mistrzyni Świata. W rozegranym w tym samym roku w Tel Awiwie meczu mistrzostwo świata Nana Ioseliani przegrała po zaciętym meczu 7½–8½ z Mają Cziburdanidze i zdobyła tytuł wicemistrzyni świata.
Agnieszka Brustman dziewięciokrotnie reprezentowała Polskę na olimpiadach szachowych. Ogromny sukces odniosła w 1980 roku w Valletcie (stolica Malty) zdobywając brązowy medal wspólnie z drużyną a indywidualnie srebrny na IV szachownicy. Polska drużyna, grająca w składzie: Hanna Ereńska-Radzewska, Grażyna Szmacińska, Małgorzata Wiese i Agnieszka Brustman zdobyła nie tylko drużynowy brązowy medal, lecz również medale za wyniki indywidualne. Debiutantka, 18-letnia zaledwie Agnieszka Brustman, zdobyła srebrny medal na szachownicy rezerwowej (8 z 11) a Hanna Ereńska-Radzewska brązowy medal na pierwszej szachownicy (9 z 13). Kapitanem drużyny i trenerem polskiej kobiecej reprezentacji był Jerzy Konikowski, polski szachista, publicysta i trener szachowy, który od 1981 r. posiada również obywatelstwo niemieckie, autor ponad 200 książek o tematyce szachowej (4, 5). W 1981 r. wyemigrował do Niemiec i zamieszkał w Dortmundzie.
i animatorem życia szachowego w środowisku Polaków na terenie Bawarii,
źródło: https://bit.ly/3JKbOE2
Agnieszka Brustman najwyższy ranking w karierze osiągnęła 1 stycznia 1997 r., z wynikiem 2415 punktów zajmowała wówczas 17. miejsce na światowej liście szachistek FIDE.
W 1985 roku po awansie do turnieju pretendentów do tytułu mistrzyni świata, w plebiscycie "Przeglądu Sportowego" na najlepszego sportowca roku uzyskała aż 151 tysięcy głosów i zajęła ósme miejsce.
W roku 1988 zagrała symultanistkę w "Dekalogu I" Krzysztofa Kieślowskiego (6).
źródło: https://bit.ly/3ldTTLC
Wyczynowo Agnieszka Brustman grała zasadniczo do 2003 roku. Potem bardziej skupiła się na pracy sędziego szachowego. Od 2011 r. posiada najwyższy tytuł arbitra klasy międzynarodowej.
Jako sędzia główny bądź członek zespołu sędziowskiego sędziowała m.in. Indywidualne Mistrzostwa Europy mężczyzn (Drezno 2006), sześciokrotnie Olimpiady szachowe, dwukrotnie Memoriały Krystyny Radzikowskiej, trzykrotnie Indywidualne Mistrzostw Polski kobiet, Drużynowe Mistrzostw Europy kobiet (Warszawa 2013), Akademickie Mistrzostwa Świata mężczyzn i kobiet (Katowice 2014), Puchar Świata mężczyzn (Baku 2015), Mistrzostwa Europy w szachach szybkich i błyskawicznych (Katowice 2017), Mistrzostwa Europy juniorów (Bratysława 2019), Mistrzostwa Świata w szachach szybkich i błyskawicznych (Warszawa 2021), wielokrotnie Memoriały im. Mieczysława Najdorfa w Warszawie.
Innym ważnym polem działania jest praca w Polskim i Międzynarodowym Związkach Szachowych. Jest Honorowym Członkiem Polskiego Związku Szachowego (2008), Członkiem Komisji Technicznej FIDE (2018–2022), od 2021 była Wiceprezesem Mazowieckiego Związku Szachowego, a od października 2022 jest Prezesem MZSzach.
Agnieszka Brustman uhonorowana została czterokrotnie medalami "Za wybitne osiągnięcia sportowe", Srebrnym (1987) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1997).
Jest absolwentką XXII Liceum Ogólnokształcącego im. Jose Marti w Warszawie. W 2004 r. ukończyła Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie, uzyskując tytuł magistra.
Przed paroma miesiącami ukazała się na rynku książka Agnieszki Brustman, autobiografia obejmująca 30 lat kariery szachowej, napisana wraz ze swoim trenerem Ryszardem Bernardem (7).
A oto dwie zwycięskie partie rozegrane z dwiema najsłynniejszymi szachistkami drugiej połowy XX wieku.
Agnieszka Brustman (Elo 2395) - Nona Gaprindaszwili (Elo 2485)
Turnieju pretendentek do tytułu mistrzyni świata, Ckaltubo, Gruzja, 1988 Gruzińska szachistka Nona Gaprindaszwili była w latach 1962-1978 szóstą mistrzynią świata w szachach a obecnie jest mistrzynią świata seniorek. W 1978 r. Międzynarodowa Federacja Szachowa FIDE przyznała jej jako pierwszej kobiecie, tytuł arcymistrza (obok tytułu arcymistrzyni, który otrzymała dwa lata wcześniej). 26 listopada 2022 roku w Asyżu (Włochy), mając ukończone 81 lat, Gaprindaszwili zwyciężyła w mistrzostwach świata seniorek 65+.
1. e4 c6 2. d4 g6 3. c3 d5 4. e5 (diagram 9) 4…h5 Można było grać 4…f6 lub 4…Gg7. 5. f4 Sh6 6. Sf3 Gg4 7. Ge3 Hb6 8. b3 e6 9. Gd3 h4 10. h3 G:f3 11. H:f3 Sf5 12. G:f5 g:f5 13. Hf2 Sd7 14. O-O Ge7 15. Sd2 O-O-O 16. c4 Wdg8 17. c5 Ha6 18. Wfd1 Wh6 19. Kh2 Whg6 20. Wg1 Wg3 21. Sf1 Hd3 22. Kh1 (diagram 10) 22…He4? Hetman może zostać uwięziony, należało grać 22…W3g7 lub W3g6. 23. S:g3 W:g3 24. Wge1 W:h3+ 25. Kg1 Wg3 26. Kh2? Lepsze było 26. Wad1. 26…Gf8? Należało grać 26…Hd3 lub 26…f6 27. Wad1 f:e5 28. Gc1 Sf6 29. Kg1 Sg4. 27. Wad1 Gh6 28. Gc1 (diagram 11) Czarny hetman znalazł się w pułapce. 28…S:c5 29. W:e4 S:e4 30. Hf1 Wg4 31. Wd3 Sg3 32. Hf2 Se4 33. Hf3 Sg3 34. b4 Sh5 35. a4 S:f4 36. G:f4 G:f4+ 37. Kh1 Gg3 38. Wd1 Kd7 39. b5 c5 40. d:c5 G:e5? (diagram 12) Lepsze, choć też bez szans na skuteczną obronę było 40…Ke8 41. c6 b:c6 42. b:c6 Wc4. 41. W:d5+ 1-0.
Agnieszka Brustman - Judit Polgar, Bagneux, Francja 1988
Tuniej Bagneux International Open, 9-17 lipca 1988. Przeciwniczką Polki była 12-letnia Judit Polgar.
Kilka miesięcy później, w dniach 12-30 listopada 1988 roku Węgry wygrały Olimpiadę Szachową w Salonikach przed drużyną radziecką, przełamując hegemonię szachistek radzieckich, które wcześniej zwyciężyły we wszystkich olimpiadach. Judit Polgar uzyskała 12,5 punktów z 13 partii, zdobywając indywidualny złoty medal na 2 szachownicy. W drużynie węgierskiej grały 3 siostry Polgar. W 1988 roku Judit Polgar otrzymała również tytuły arcymistrzyni i męskiego mistrza międzynarodowego oraz zdobyła w Timișoarze tytuł mistrza świata juniorów do 12 lat. Judit Polgar była najlepszą szachistką w historii królewskiej gry. W latach 1989-2015, nieprzerwanie przez 26 lat, zajmowała pierwsze miejsce na światowej liście rankingowej kobiet FIDE!
1. e4 c5 2. Sf3 e6 3. d4 c:d4 4. S:d4 Sf6 5. Sc3 d6 6. g4 h6 7. h4 Sc6 8. Wg1 (diagram 13) 8…h5 Lepszy plan gry to 8…d5 9. e:d5 S:d5 10. S:d5 e:d5. 9. g:h5 S:h5 10. Gg5 Hb6 11. Sb3 a6 12. Ge2 g6 13. Hd2 Gd7 14. O-O-O (diagram 14) 14…H:f2 Bezpieczniejsze było 14…Hc7. 15. Wgf1 Do przewagi białych prowadziło 15. e5!d5 16. Se4 Hh2 17. Sbc5. 15…Hb6 16. G:h5 W:h5 17. e5 S:e5 18. Se4 Ge7 19. G:e7 K:e7 20. S:d6 Gc6 21. Hf4 Gd5 (diagram 15) 22. c4? Należało grać 22. S:f7 Wf8 23. S:e5 W:f4 24. S:g6 Kd6 25. S:f4 z równymi szansami dla obu stron. 22…H:d6 23. Hf6+ Ke8? Błąd w bardzo dynamicznej pozycji, do znacznej przewagi czarnych prowadziło 23…Kd7 24. c:d5 e:d5. 24. c:d5 He7 25. Hg7 e:d5 26. W:d5 Wc8+ Lepsze 26…He6. 27. Kb1 He6 28. Wdd1 Wf5 Lepsze 28…Ke7, chociaż i tak szanse na obronę czarnych są już niewielkie. 29. Wfe1 Wh5 30. Sd4 He7 31. Sf3! (diagram 16) Kończące uderzenie, zarówno po 31…f6 jak i po 31…Wc5 wygrywa 32 Hg8+. 31…S:f3 32. Hg8# 1–0
dr inż. Jan Sobótka
- nauczyciel akademicki,
licencjonowany instruktor
i sędzia szachowy
