Wybór mikrofonu

Generalnie przyjmuje się, że tam, gdzie akustyka wnętrza nie jest jego atutem, stosujemy mikrofony o charakterystyce nerkowej, które są znacznie mniej wyczulone na dźwięki dobiegające z boków i tyłu. Trzeba jednak pamiętać o ich efekcie zbliżeniowym, czyli eksponowaniu niskich tonów w miarę zbliżania mikrofonu do źródła dźwięku. Ustawienie mikrofonu będzie zatem wymagało eksperymentów w tym zakresie.

Jeśli mamy pomieszczenie o akustyce, którą chcielibyśmy uwzględnić w naszym ujęciu, to najlepiej sprawdzają się mikrofony o charakterystyce kołowej, które mają niemal taką samą czułość dla sygnałów docierających z każdego kierunku. Mikrofony ósemkowe z kolei całkowicie ignorują dźwięki z boków, reagując jedynie na dźwięki z przodu i tyłu, dzięki czemu dobrze sprawdzają się w pomieszczeniach, gdzie tylko część akustyki wnętrza prezentuje się optymalnie pod względem sonicznym.

Czytanie charakterystyk

Na przykładzie charakterystyki częstotliwościowej i kierunkowej mikrofonu pojemnościowego AKG C-414 zobaczmy teraz, jak czytać tego typu wykresy. Są one dla nas bardzo istotne, ponieważ pozwalają przewidzieć zachowanie się mikrofonu w konkretnej sytuacji.

Charakterystyka prezentuje poziom sygnału na wyjściu mikrofonu w zależności od częstotliwości sygnału akustycznego. Patrząc na nią, widzimy, że w zakresie do 2 kHz jest dość wyrównana (krzywe zielona niebieska i czarna prezentują charakterystykę po włączeniu fi ltrów dolnozaporowych o różnej częstotliwości). Mikrofon podkreśla nieznacznie częstotliwości z przedziału 5-6 kHz i wykazuje spadek efektywności powyżej 15 kHz.

Charakterystyka kierunkowa, czyli swego rodzaju wykres czułości mikrofonu widziany z lotu ptaka. Lewa część wykresu prezentuje charakterystykę kierunkową dla częstotliwości od 125 do 1000 Hz, a prawa pokazuje to samo dla zakresu od 2 tys. do 16 tys. Hz (tego typu charakterystyki są na ogół symetryczne, więc nie ma potrzeby prezentowania drugiego półkola). Czym niższa częstotliwość, tym charakterystyka kierunkowa ma kształt bardziej kolisty. W miarę zwiększania częstotliwości charakterystyka się zawęża, a czułość dla sygnałów dobiegających z boku i z tyłu gwałtownie spada.

Jakie wnętrze, taki mikrofon

Zastosowanie tzw. mikrofonowych ekranów akustycznych nie tyle wpływa na brzmienie mikrofonu, ile pozwala ograniczyć poziom sygnału odbijającego się od ścian w pomieszczeniu - a tym samym pomaga w neutralizacji charakterystyki sonicznej nieciekawego pod tym względem wnętrza.

Jeśli Twoje studio wypełnione jest dużą ilością materiałów tłumiących - ciężkich kotar, dywanów, włochatych foteli itp., uzyskasz suche i stłumione brzmienie. Nie oznacza to wcale, że tego typu pomieszczenia nie nadają się do rejestracji np. wokali. Jest wielu realizatorów, którzy celowo nagrywają głos w takich pomieszczeniach, zostawiając sobie na później sztuczne stworzenie pożądanej przez nich przestrzeni poprzez wykorzystanie cyfrowych procesorów efektowych. Warto jednak wiedzieć, że tego typu przestrzeń może być powodem znacznego dyskomfortu pracy wokalistów, co na pewno nie sprzyja dokonaniu dobrego nagrania. Wokaliści lubią czuć wokół siebie "odrobinę powietrza", dlatego niektórzy zdecydowanie preferują śpiewanie w dużych pomieszczeniach.

Jedne mikrofony lepiej nadają się do konkretnych zastosowań niż inne, dlatego przed rozpoczęciem nagrań warto zastanowić się, z jakich mikrofonów powinniśmy skorzystać. Pod uwagę powinno się brać takie czynniki, jak pasmo i charakterystyka brzmieniowa źródła dźwięku oraz maksymalny poziom wytwarzanego przez nie ciśnienia. Niekiedy w grę wchodzi też czynnik ekonomiczny – nie warto bowiem stosować kosztownych mikrofonów do tych źródeł dźwięku, w przypadku których w zupełności wystarczy tańszy i łatwiej dostępny ekwiwalent.

Wokal i gitary

Do nagrywania wokalu większość realizatorów preferuje wielkomembranowe mikrofony pojemnościowe o charakterystyce nerkowej. Coraz częściej wykorzystuje się do tego celu mikrofony wstęgowe. Warto też spróbować, jak wokal zabrzmi w przypadku zastosowania zwykłego mikrofonu dynamicznego, takiego jak Shure SM57/SM58. Ten ostatni może się sprawdzić w sytuacjach studyjnych, podczas których rejestrowany jest bardzo głośny, ostry wokal - np. w muzyce rock, metal czy punk.

W przypadku nagrań wzmacniaczy gitarowych zdecydowanie najlepiej sprawdzają się mikrofony dynamiczne, choć niektórzy realizatorzy używają też małomembranowych modeli pojemnościowych oraz klasycznych mikrofonów z dużą membraną.

Podobnie jak w przypadku wokalu, od jakiegoś czasu coraz częściej stosuje się także mikrofony wstęgowe, które bez przesadnego eksponowania najwyższych częstotliwości pozwalają na efektowne ujęcie w zakresie dołu i środka. Szczególnie ważna w przypadku mikrofonu wstęgowego jest jego odpowiednia pozycja - chodzi o to, by nie był on ustawiony równolegle do płaszczyzny głośnika, gdyż może to spowodować występowanie przesterowania w zakresie niskich tonów, a w skrajnych przypadkach nawet uszkodzenie wstęgi (mikrofony tego typu są bardzo wrażliwe na bezpośrednie podmuchy).

Nagrywanie gitary basowej zazwyczaj odbywa się dwutorowo - liniowo, czyli bezpośrednio z instrumentu, i za pomocą mikrofonu przystawionego do wzmacniacza, zaś do ujęć mikrofonowych równie często stosuje się pojemnościowe mikrofony wielkomembranowe, jak i mikrofony dynamiczne. W tym ostatnim przypadku realizatorzy chętnie korzystają z mikrofonów przeznaczonych do ujęć dużego bębna zestawu perkusyjnego (stopy), którego charakterystyka sprawdza się także przy nagraniach basu.

Gitara akustyczna

Mikrofony AKG z serii C414 to jedne z najbardziej wszechstronnych mikrofonów dostępnych na rynku. Oferują pięć przełączanych charakterystyk kierunkowych.

Zarówno gitara akustyczna, jak i inne instrumenty strunowe są jednymi z najbardziej wdzięcznych, a jednocześnie najtrudniejszych do rejestracji, źródeł dźwięku. W ich przypadku zdecydowanie nie sprawdzają się mikrofony dynamiczne, za to zazwyczaj dobrze wypadają nagrania z użyciem mikrofonów pojemnościowych - tak wielko-, jak i małomembranowych. Jest spore grono realizatorów, którzy do tego typu sesji używają mikrofonów wstęgowych, ale nie wszystkie dobrze sobie radzą w takich sytuacjach. Dla uzyskania najlepszego możliwego brzmienia gitary warto posłużyć się dwoma mikrofonami – jednymwielkomembranowym, który można ustawić w pewnej odległości od instrumentu, by uniknąć nadmiernego eksponowania niskich dźwięków emitowanych przez otwór rezonansowy pudła, oraz małomembranowym, który zazwyczaj nakierowujemy na dwunasty próg gitary.

Z praktyki wynika, że w warunkach domowego studia najlepiej sprawdzają się właśnie mikrofony małomembranowe, które zapewniają odpowiednią klarowność i szybkość dźwięku. Nie ma też z nimi takich problemów z ustawieniem, jak z mikrofonami wielkomembranowymi. Te drugie doskonale natomiast wypadają w środowisku profesjonalnego studia nagrań, w pomieszczeniach o optymalnej akustyce. Rejestrowana w ten sposób gitara akustyczna zazwyczaj brzmi niesłychanie czysto, ma odpowiednią głębię i czytelność.

Instrumenty dęte

Przy nagrywaniu instrumentów dętych blaszanych zdecydowanym faworytem dla większości realizatorów jest mikrofon wstęgowy. Ponieważ w brzmieniu tego typu instrumentów olbrzymie znaczenie ma odpowiedź pomieszczenia, bardzo dobrze sprawdza się tu jego ósemkowa charakterystyka kierunkowa i specyficzne brzmienie, które nie powoduje przejaskrawienia wysokich tonów. Można też stosować mikrofony pojemnościowe wielkomembranowe, jednak należy wybierać modele, które oferują charakterystykę ósemkową (najczęściej są to mikrofony o przełączanej charakterystyce). W takich sytuacjach dobrze sprawdzają się mikrofony lampowe.

Fortepian

Fortepian jest instrumentem, który rzadko kiedy bywa nagrywany w domowym studiu. Warto wiedzieć, że jego prawidłowe ujęcie pozostaje nie lada sztuką, głównie z uwagi na duży obszar, w którym następuje wytwarzanie dźwięku, szeroki zakres częstotliwości oraz dynamikę. Do rejestracji fortepianu najczęściej stosowane są mikrofony pojemnościowe mało- i wielkomembranowe, a dobre rezultaty uzyskamy, korzystając z dwóch mikrofonów o charakterystyce dookolnej, oddalonych nieco od instrumentu, w którym zostawiamy uniesioną klapę. Warunkiem jest jednak dobra akustyka pomieszczenia, w którym dokonujemy nagrań. W przyszłym miesiącu przyjrzymy się sposobom dokonywania nagrań mikrofonowych perkusji akustycznej. Temat ten jest jednym z najczęściej dyskutowanych aspektów pracy studyjnej. 

Tomasz Wróblewski