Mega Kosmos
Największa planeta
Na czele listy największych planet figuruje obecnie DENIS-P J082303.1-491201 b (alias 2MASS J08230313-4912012 b). Nie wiadomo jednak z całą pewnością, czy to egzoplaneta, czy brązowy karzeł, a więc obiekt gwiazdopodobny. Ma masę 28,5 razy większą od Jowisza. Podobne wątpliwości budzi obiekt HD 100546 b., o masie ok. dwudziestu mas Jowisza, krążący w Gwiazdozbiorze Muchy, co do którego też nie ma pewności, czy to planeta. Podobnie jak z poprzednikami jest i z trzecim obiektem na liście NASA - Keplerem-39b, o masie osiemnastu Jowiszów.
Ponieważ w stosunku do Keplera-13 Ab, piątego na aktualnej liście NASA, nie zgłasza się wątpliwości, czy jest brązowym karłem, należałoby uznać go za największą w tej chwili egzoplanetę. Jest tzw. gorącym superjowiszem krążącym wokół Keplera-13A. Promień egzoplanety wynosi ok. 2,2 promienia Jowisza, a jej masa to ok. 9,28 masy jowiszowej.
Największa gwiazda
Według obecnych rankingów największą znaną nam gwiazdą jest UY Scuti. Została odkryta w 1860 r., przez astronomów niemieckich. Szacuje się, że ma rozmiar 1708±192 średnic Słońca i większą od niego 21 mld razy objętość. O palmę pierwszeństwa rywalizuje ze Scuti WOH G64 (IRAS 04553-6825) - czerwony hiperolbrzym w galaktyce satelitarnej Wielkiego Obłoku Magellana, w południowej konstelacji Dorado. Według niektórych szacunków jego rozmiar może sięgać nawet 2575 średnic Słońca. Jednak ponieważ zarówno jego pozycja, jak i sposób poruszania są nietypowe, trudno to dokładnie zweryfikować.
Największa czarna dziura
Supermasywne czarne dziury to obiekty rezydujące w centrach masywnych galaktyk, o masach ponad 10 miliardów razy większych od masy Słońca. Obecnie za największy obiekt tego rodzaju uchodzi nadmasywna czarna dziura TON 618, szacowana na 6,6×10 mld masy słonecznej. To bardzo odległy i niezwykle świetlisty kwazar, który znajduje się w Gwiazdozbiorze Psów Gończych.
Drugie miejsce zajmuje S5 0014+81, o masie 4×10 mld masy słonecznej, znajdujący się w gwiazdozbiorze Cefeusza. Dalej w kolejności jest cała seria czarnych dziur o masie ocenianej na ok. 3×10 mld masy słonecznej.
Największa galaktyka
Na razie największą galaktyką odkrytą we Wszechświecie (pod względem rozmiarów, nie masy) jest IC 1101. Znajduje się w gwiazdozbiorze Panny, w odległości 1,07 mld lat świetlnych od Ziemi. Zauważył ją 19 czerwca 1890 r. Edward Swift. Powstała w wyniku połączenia wielu mniejszych galaktyk. Należy do gromady galaktyk Abell 2029 i jest jej głównym składnikiem. Jej średnica wynosi ok. 4 mln lat świetlnych. Zawiera ok. czterysta razy więcej gwiazd niż nasza Galaktyka i może być od niej nawet dwa tysiące razy bardziej masywna ze względu na dużą ilość gazu i ciemnej materii. W zasadzie nie jest to galaktyka eliptyczna, lecz soczewkowata.
Ostatnie dane badawcze mogą wskazywać jednak na to, że największą pod względem rozmiarów galaktyką jest obiekt skupiający się wokół radioźródła J1420-0545. Międzynarodowy zespół astronomów zgłosił w tym roku odkrycie nowej gigantycznej radiowej galaktyki (GRG) związanej z trypletem galaktycznym znanym jako UGC 9555. Wyniki zostały przedstawione 6 lutego w artykule opublikowanym na stronie arXiv.org. Znajdująca się w odległości ok. 820 mln lat świetlnych od Ziemi UGC 9555 stanowi część większej grupy galaktyk, oznaczonej jako MSPM 02158. Nowo wykryty GRG, który nie otrzymał jeszcze oficjalnej nazwy, ma przewidywany wymiar liniowy wynoszący 8,34 mln lat świetlnych.
Największe "ściany" kosmiczne
Wielka Ściana (Wielka Ściana CfA2, Wielki Mur CfA2) jest wielkoskalową strukturą złożoną z supergromad galaktyk. Jej centralny obiekt stanowi Gromada w Warkoczu, odległa od Układu Słonecznego o ok. 100 Mpc (ok. 326 mln lat świetlnych), wchodząca w skład Supergromady w Warkoczu. Rozciąga się włącznie do wielkiej Supergromady w Herkulesie. Znajduje się w odległości ok. 200 mln lat świetlnych od Ziemi. Ma rozmiary 500×300×15 mln lat świetlnych, a niewykluczone, że i większe, ponieważ pole obserwacji zasłania częściowo materia naszej Galaktyki.
Istnienie Wielkiej Ściany zostało stwierdzone w roku 1989, na podstawie badań przesunięć widm galaktyk ku czerwieni. Odkrycia tego dokonali Margaret Geller i John Huchra z CfA Redshift Survey.
Przez kilka lat Wielka Ściana pozostawała największą znaną strukturą Wszechświata, ale w roku 2003 John Richard Gott z zespołem, w oparciu o przegląd nieba Sloan Digital Sky Survey, odkrył jeszcze większą, Wielką Ścianę Sloan. Znajduje się w gwiazdozbiorze Panny, w średniej odległości ok. miliarda lat świetlnych od nas. Ma długość 1,37 mld lat świetlnych i jest o 80% większa od Wielkiej Ściany.
Obecnie za największą strukturę we Wszechświecie uznaje się jednak Wielką Ścianę Herkules-Korony Północnej (Her-CrB GW). Astronomowie szacują, że obiekt ten ma długość ponad 10 mld lat świetlnych. Podobnie jak Wielka Ściana Sloan, Her-CrB GW to struktura typu włókno, składająca się z gromad galaktyk i grup kwazarów. Jej długość stanowi 10% długości obserwowanego Wszechświata. Szerokość obiektu jest znacznie mniejsza, bo wynosi tylko 900 mln lat świetlnych. Her-CrB GW znajduje się na granicy gwiazdozbioru Herkulesa i Korony Północnej.
Wielka Pustka
Ten gigantyczny obszar pustawej przestrzeni kosmicznej o średnicy ok. miliarda lat świetlnych (wg niektórych szacunków nawet 1,8 mld lat świetlnych) rozciąga się w zakresie 6-10 mld lat świetlnych od Ziemi, w okolicy konstelacji Oriona i Rzeki Erydan. W obszarach tego typu - nawiasem mówiąc, stanowiących połowę objętości znanego Wszechświata - nie tyle nie ma nic, ile jest świecącej.
Wielka Pustka to struktura praktycznie pozbawiona materii świecącej (galaktyk i ich gromad), a także ciemnej. Szacuje się, że jest tam o 30% mniej galaktyk niż w rejonach dookoła. Odkryta została w 2007 r. przez zespół amerykańskich astronomów z Uniwersytetu w Minneapolis. Jako pierwszy obszarem tym zainteresował się Lawrence Rudnick z Uniwersytetu w Minnesocie. Postanowił zbadać, jaka jest geneza tzw. chłodnej plamy na mapie mikrofalowego promieniowania tła (CMB), utworzonej przez sondę WMAP (WMAP cold spot).
Największy historyczny obraz Wszechświata
Astronomowie korzystający z danych obserwacyjnych Kosmicznego Teleskopu Hubble’a skompilowali historię szesnastu lat obserwacji, łącząc uzyskane obrazy (7500) w jeden mozaikowy widok, nazwany Hubble Legacy Field. Montaż zawiera obrazy ok. 265 tys. galaktyk, z których niektóre "sfotografowano" w wieku zaledwie 500 mln lat po Wielkim Wybuchu. Obraz pokazuje, jak galaktyki zmieniły się w czasie, rosnąc poprzez fuzje i stając się gigantami, obserwowanymi dziś we Wszechświecie.
Innymi słowy - 13,3 mld lat ewolucji kosmosu zostało tu przedstawionych na jednym obrazie.
Mirosław Usidus
