Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie
Kolejne wieki to stopniowe udoskonalanie metod produkcji i obróbki szkła. Mimo tych działań szkło pozostawało materiałem drogim i używanym przez najbogatszych. Z czasem jednak stopniowo się upowszechniało i zaczęły powstawać pierwsze huty. Jednak ze względu na specyfikę procesu technologicznego nie można było ich łatwo przenosić w inne miejsca. Z biegiem czasu powstawały też skupiska warsztatów produkcyjnych – hut i obrabiających szkło, takim ośrodkiem jest słynna wenecka wyspa Murano, a w Polsce Krosno na Podkarpaciu, czy też Szklarska Poręba na Dolnym Śląsku.
Początki szklarstwa w Krośnie sięgają XVI wieku, kiedy to w dokumentach miejskich wzmiankowano osoby zajmujące się wytwarzaniem szkła. Znaleziono również na terenie krośnieńskiego „starego miasta” resztki szkła okiennego, szklane kufla i kafle. Niestety nie napotkano na bliższe informacje na temat jego produkcji. Nowoczesny przemysł szklarski zawitał do Krosna 400 lat później, kiedy to w 1923 roku powstała nowoczesna huta szkła. Z biegiem lat w toku dalszego rozwoju powstał jeden z największych producentów szkła w Europie, a największy w Polsce.
Aby zachować dorobek wielu pokoleń hutników narodziła się idea utworzenia Centrum Dziedzictwa Szkła, placówki mającej w niezwykły sposób przedstawiać szkło jako materiał do produkcji wyrobów użytkowych, jak i materiał do tworzenia dzieł sztuki. Nowatorstwo Centrum Dziedzictwa Szkła – to zwiedzanie i możliwość współtworzenia przez zwiedzających wyrobów ze szkła – od jego wytopu, po produkt finalny. Jest to jedna z niewielu w Europie, a jedyna w Polsce taka placówka, dająca zwiedzającym możliwość zwiedzania i kreowania. Centrum Dziedzictwa Szkła mieści się w nowoczesnym gmachu, harmonijnie wkomponowanym w architekturę krośnieńskiej starówki.
Zwiedzanie Centrum Dziedzictwa Szkła rozpoczynamy od najniższego poziomu, cztery kondygnacje poniżej płyty rynku, tutaj znajduje się serce obiektu – piec hutniczy, gdzie pracujący tam hutnicy wykorzystując liczące kilka tysięcy lat techniki, formują szklane wyroby. Metody te to wydmuchiwanie szklanej bańki i jej formowanie, oraz bardziej zaawansowane techniki – formowanie złożonych kształtów z wykorzystywaniem drewnianych foremników i form. Można bez przeszkód porozmawiać z hutnikiem, dotknąć narzędzi, a nawet samodzielnie spróbować za pomocą „piszczeli” wydmuchać szklaną bańkę. Tutaj zanika „szyba” oddzielająca widza od obiektu muzealnego, następuje interakcja widz-obiekt. To podejście twórców CDS-u świadczy o niepowtarzalności i wyjątkowości tej placówki.
Następny etap zwiedzania, nie mniej emocjonujący, to warsztaty gdzie pokazywane są różne techniki szklarskie. Tutaj również zwiedzający są czynnymi uczestnikami procesu zwiedzania i tworzenia. Mogą np. spróbować swoich sił przy stole witrażowym, gdzie pokazywane są kolejne etapy tworzenia witraży – dawną techniką wykorzystującą profile ołowiane oraz nowoczesną metodą Tiffanego, gdzie kawałki szkła tworzące kompozycję oklejane są wąskimi packami cienkiej, samoprzylepnej folii miedzianej. a następnie lutowane są w całość lutem cynowym.
Warsztat malarski natomiast to malowanie na szkle płaskim oraz wykonywanie ozdób choinkowych, ten warsztat jest szczególnie popularny wśród najmłodszych zwiedzających – tu ich zmysł plastyczny najbardziej uwidacznia się w barwnych kompozycjach. Najwyższy poziom kunsztu artystycznego to warsztat grawerski, gdzie powstają niezwykłe w swym artyzmie wyroby i dzieła sztuki. Tworzone dawną techniką szlifowania tarczami diamentowymi oraz aktualnie stosowanymi grawerkami ręcznymi o napędzie elektrycznym. Następny to warsztat tzw. „palnikarza”, tutaj z rurek szklanych powstają pełne uroku ozdobne szklane przedmioty. Można też tu zaprojektować własne dzieło i nadać mu niepowtarzalny wygląd.
Oprócz stałych ekspozycji w obiekcie prezentowane są również wystawy czasowe prezentujące szklane eksponaty.
Kolejna część zbiorów CDS-u udostępniona jest do zwiedzania w tzw. piwnicach przedprożnych usytuowanych w zachodniej części rynku. W siedmiu amfiladowo usytuowanych pomieszczeniach odkrywamy kolejne elementy szklanej produkcji. Tutaj usytuowana jest również wystawa „Szkło w fizyce”, która pozwala poznać znaczenie szkła w optyce i nowoczesnych technologiach, m.in. w telekomunikacji. Na monitorach prezentowane są dokumenty i fotografie. Wyeksponowane są też makiety i autentyczne eksponaty w postaci urządzeń stosowanych podczas produkcji i obróbki szkła. Prezentowane jest również szkło artystyczne i użytkowe.
W konkursie Active Reader za 600 pkt. można spędzić weekend w Krośnie wraz z noclegiem oraz możliwością zwiedzania Centrum Dziedzictwa Szkła (nagroda dla dwóch osób).
