Magnus Carlsen po raz czwarty obronił tytuł Mistrza Świata w szachach
Wystawy światowe Expo to największe i najbardziej prestiżowe wydarzenia na świecie, łączące wątki gospodarcze, promocyjne, kulturalne i turystyczne. Ich historia sięga 1751 roku. W 1889 specjalnie na paryską wystawę światową zbudowano wieżę Eiffla, która miała zademonstrować poziom wiedzy inżynierskiej i możliwości techniczne epoki.
Światową Wystawę Expo 2020 przełożono na nowy termin od 1 października 2021 do 31 marca 2022 r., pozostawiając jednak wcześniejszą nazwę. Częścią światowej wystawy EXPO, odbywającej się w Dubaju pod hasłem "łączenie umysłów", była konfrontacja wybitnych umysłów szachowych. Magnus Carlsen przystąpił do rywalizacji jako panujący od 2013 roku mistrz świata, natomiast Jan Niepomniaszczij zakwalifikował się do meczu jako zwycięzca turnieju kandydatów, który odbył się w marcu 2020 i kwietniu 2021 w Jekaterynburgu.
źródło: https://www.facebook.com/magnuschess
Norweg Magnus Carlsen (1) zdobył swój tytuł w 2013 roku, kiedy to najpierw zwyciężył w turnieju kandydatów, a następnie w meczu mistrzowskim pokonał Viswanathana Ananda z Indii wynikiem 6½: 3½. Rok później w meczu rewanżowym Carlsen obronił tytuł, wygrywając 6½: 4½. W 2016 roku obronił tytuł po raz kolejny, pokonując po dogrywce reprezentanta Rosji Siergieja Kariakina 9:7. W 2018 po raz trzeci obronił tytuł, pokonując po dogrywce reprezentanta USA Fabiana Caruanę 9:6.
Carlsen uważany jest za jeden z największych talentów szachowych w historii. Tytuł arcymistrza zdobył w wieku 13 lat, 4 miesięcy i 27 dni. Wygrał niezliczoną liczbę turniejów i od roku 2011 nieprzerwanie posiada najwyższy ranking na świecie.
Pretendentem do szachowej korony był Rosjanin Jan Niepomniaszczij (ros. Ян Алекса́ндрович Непо́мнящий) (2), który wygrał Turniej Kandydatów 2020/21. Dwukrotny mistrz Rosji zajął drugie miejsce w Grand Prix FIDE w roku 2019 i dzięki temu zakwalifikował się do Turnieju Kandydatów.
źródło: https://www.facebook.com/lachesisq
Najwyższy ranking w dotychczasowej karierze Niepomniaszczij osiągnął 1 maja 2021 r., z wynikiem 2792 punktów zajmował wówczas 4. miejsce na światowej liście FIDE. Przed rozpoczęciem meczu, Rosjanin miał najlepszy bilans w pojedynkach z Carlsenem z całej czołówki światowej. Obaj zawodnicy urodzili się w 1990 roku i w latach 2002-2003 w zawodach juniorskich grali ze sobą trzykrotnie, z czego Rosjanin dwukrotnie zwyciężał. Niepomniaszczij wygrał również z obecnym mistrzem świata w roku 2011 (podczas turnieju Tata Steel) oraz w roku 2017 (London Chess Classic). Ogólny wynik między panami w partiach klasycznych to +4-1=6 na korzyść Rosjanina.
Jan Niepomniaszczij oficjalnie reprezentował w Dubaju Rosyjską Federację Szachową. Grał bez rosyjskiej flagi, bo Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) musi respektować sankcje Światowej Agencji Antydopingowej (WADA). Ta na dwa lata ukarała Rosjan zakazem występów w imprezach mistrzowskich o randze światowej pod własną flagą za próbę tuszowania oszustw dopingowych.
Mecz planowany był na czternaście partii, a zwycięzcą zostawał zawodnik, który zdobędzie 7,5 pkt. Tempo gry: 120 minut na pierwsze 40 posunięć, następnie po 60 minut na 20 ruchów i potem 15 minut na dokończenie partii + 30 sekund za ruch, poczynając od posunięcia 61. W przypadku nierozstrzygniętego po czternastu partiach rezultatu, miała nastąpić dogrywka w postaci najpierw dodatkowych partii szachów szybkich, w przypadku nadal remisowego wyniku - szachów błyskawicznych i ew. ostatecznego pojedynku, tak zwanego Armagedonu, w którym grający białymi musi wygrać, a czarnym wystarczy do zdobycia tytułu remis.
W rozegranym meczu 5 pierwszych partii zakończyło się remisami. Kluczowa była partia numer 6, która mogła się zakończyć w inny sposób, jednak ostatecznie Carlsen wygrał najdłuższą partię, jaką kiedykolwiek rozegrano w meczu o mistrzostwo świata i objął prowadzenie w meczu, podczas gdy Niepomniaszczij od tego momentu był cieniem samego siebie.
Magnus Carlsen - Jan Niepomniaszczij, 6 partia, 3.12.2021
1. d4 Sf6 2. Sf3 d5 3. g3 e6 4. Gg2 Ge7 5. O-O O-O 6. b3 c5 7. d:c5 G:c5 8. c4 d:c4 9. Hc2 He7 10. Sbd2 Sc6 11. S:c4 b5 12. Sce5 Sb4 13. Hb2 Gb7 14. a3 Sc6 15. Sd3 Gb6 16. Gg5 Wfd8 17. G:f6 g:f6 18. Wac1 Sd4 19. S:d4 G:d4 20. Ha2 G:g2 21.
K:g2 Hb7+ 22. Kg1 He4 23. Hc2 a5 24. Wfd1 Kg7 25. Wd2 (diagram 4) 25…Wac8 Niepomniaszczij oddaje dwie wieże za hetmana. Carlsenowi pozostawało wtedy mniej czasu do namysłu. Lepsze było jednak 25…b4 26. a:b4 a:b4. 26. H:c8 W:c8 27. W:c8 Hd5 28. b4 a4 29. e3 Ge5 30. h4 h5 31. Kh2 Gb2 32. Wc5 Hd6 33. Wd1 Lepsze było 33. Wcc2 G:a3 34. Sf4 H:b4 35.Wd7 Hb1 36. Wcc7 Kg8 37. S:h5 z wygrywającym atakiem białych. 33…G:a3 34. W:b5 Hd7 35. Wc5 e5 36. Wc2 Hd5 37. Wdd2 Hb3 Wa2 e4 39. Sc5 H:b4 40. S:e4 Lepsze było 4. Wdc2 f5 41. S:a4 H:a4 42. Wc3. 40…Hb3 41. Wac2 Gf8 42. Sc5 Hb5 43. Sd3 a3 44. Sf4 Ha5 45. Wa2 Gb4 46. Wd3 Kh6 47. Wd1 Ha4 48. Wda1 Gd6 49. Kg1 Hb3 50. Se2 Hd3 51. Sd4 Kh7 52. Kh2 (diagram 5) 52…He4 Wymiana pionów jest niekorzystna dla grającego czarnymi pretendenta. 53. W:a3 H:h4+ 54. Kg1 He4 55. Wa4 Ge5 56. Se2 Hc2 57. W1a2 Hb3 58. Kg2 Hd5+ 59. f3 Hd1 60. f4 Gc7 61. Kf2 Gb6 62. Wa1 Hb3 63. We4 Kg7 64. We8 f5 65. Waa8 Hb4 66. Wac8 Ga5 67. Wc1 Gb6 68. We5 Hb3 69. We8 Hd5 70. Wcc8 Hh1 71. Wc1 Hd5 72. Wb1 Ga7 73. We7 Gc5 74. We5 Hd3 75. Wb7 Hc2 76. Wb5 Ga7 77. Wa5 Gb6 78. Wab5 Ga7 (diagram 6) Carlsen przechodzi teraz do teoretycznie remisowej końcówki - wieża, skoczek i dwa piony przeciwko hetmanowi, ale w praktyce taka obrona wymaga bardzo dokładnej gry ze strony pretendenta. 79. W:f5 Hd3 80. W:f7+ K:f7 81. Wb7+ Kg6 82. W:a7 Hd5 83. Wa6+ Kh7 84. Wa1 Kg6 85. Sd4 Hb7 86. Wa2 Hh1 87. Wa6+ Kf7 88. Sf3 Hb1 89. Wd6 Kg7 90. Wd5 Ha2+ 91. Wd2 Hb1 92. We2 Hb6 93. Wc2 Hb1 94. Sd4 Hh1 95. Wc7+ Kf6 96. Wc6+ Kf7 97. Sf3 Hb1 98. Sg5+ Kg7 99. Se6+ Kf7 100. Sd4 Hh1 101. Wc7+ Kf6 102. Sf3 Hb1 103. Wd7 Hb2+ 104.
Wd2 Hb1 105. Sg1 Hb4 106. Wd1 Hb3 107. Wd6+ Kg7 107. Wd4 Hb2+ 109. Se2 Hb1 110. e4 Hh1 111. Wd7+ Kg8 112. Wd4 Hh2+ 113. Ke3 h4 114. g:h4 Hh3+ 115. Kd2 H:h4 116. Wd3 Kf8 117. Wf3 Hd8+ 118. Ke3 (diagram 7) 118…Ha5 Należało grać 118…Hb6+. 119. Kf2 Ha7+ 120. We3 Hd7 121. Sg3 Co prawda według tablic Łomonosowa jest jeszcze teoretyczny remis, ale taką pozycję jest niezwykle trudno obronić czarnymi. 121…Hd2+ 122. Kf3 Hd1+ 123. We2 Hb3+ 124. Kg2 Hb7 125. Wd2 Hb3 126. Wd5 Ke7 127. We5+ Kf7 128. Wf5+ Ke8 129. e5 Ha2+ 130. Kh3 (diagram 8) 130…He6 Błąd prowadzący do wygranej Carlsena. Należało grać 130…Hb1 lub 130…Hc2 i czarne nadal mogły obronić remis.131. Kh4 Hh6+ 132. Sh5 Hh7 133. e6 Hg6 134. Wf7 Kd8 Po 134…H:e6 nastąpiłoby 135. Sg7+ K:f7 136. S:e6 K:e6 137. Kg5 z wygraną białych. 135. f5 Hg1 136. Sg7 (diagram 9) 1-0. Była to najdłuższa w historii partia rozegrana w meczu o tytuł Mistrza Świata. Poprzedni rekord wynosił 124 posunięcia i ustanowiony został w zakończonej remisem 5. partii meczu Wiktora Korcznoja z Anatolijem Karpowem w Baguio City na Filipinach w roku 1978.
Jan Niepomniaszczij - Magnus Carlsen, ostatnia 11. partia, 10.12.2021
1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gc4 Po raz pierwszy Niepomniaszczij wybiera partię włoską, w poprzednich partiach meczu wybierał partię hiszpańską 3. Gb5 Partia włoska nazywana jest giuoco piano, co po włosku oznacza spokojną grę. Pierwsze opisy tego debiutu były zawarte w manuskrypcie z Getyngi (ok. 1490 roku) i książce Luisa Luceny z 1497 roku. Do końca XIX wieku była jednym z najpopularniejszych sposobów rozgrywania początkowej fazy partii. 3…Sf6 4. d3 Gc5 5. c3 d6 6. O-O a5 7. We1 Ga7 8. Sa3 h6 9. Sc2 O-O 10. Ge3 G:e3 11. S:e3 We8 12. a4 Ge6 13. G:e6 W:e6 14. Hb3 b6 15. Wad1 Se7 16. h3 Hd7 17. Sh2 Wd8 18. Nhg4 S:g4 19. h:g4 d5 20. d4 e:d4 21. e:d5 We4 22. Hc2 Wf4 (diagram 10) 23. g3? Decydujący błąd umożliwiający Carlsenowi rozpoczęcie ataku na pozycję króla pretendenta. Należało grać 23. W:d4 W:d4 24. c:d4 S:d5 25. S:d5 H:d5 26. H:c7 H:d4 z utrzymaniem równej pozycji i po tej całej serii wymian z prawdopodobnym remisowym zakończeniem. 23…d:e3 24.
g:f4 H:g4+ Jak przyznał po konferencji Niepomniaszczij, grając 23. g3, spodziewał się tylko 24…ef2+ 25. H:f2 H:g4+ 26. Hg2 Hh4. 25. Kf1 Hf3+ 26. Kg1 Sf5 27. d6 Sh4 28. f:e3 Hg3+ 29. Kf1 Sf3 30. Hf2 Hh3+ 31. Hg2 H:g2+ 32. K:g2 S:e1+ 33. W:e1 W:d6 (diagram 11) Po tych wymianach czarne osiągnęły wygraną pozycję z pionem więcej i wieżą na otwartej linii. 34. Kf3 Wd2 35. Wb1 g6 36. b4 a:b4 37. W:b4 Wa2 38. Ke4 h5 Wolny pion h rusza w kierunku pola promocji. 39. Kd5 Wc2 40. Wb3 h4 41. Kc6 h3 42. K:c7 h2 43. Wb1 W:c3+ 44. K:b6 Wb3+ Odciągnięcie wieży, czarny pion dochodzi do linii przemiany. 45. W:b3 h1=H 46. a5 He4 47. Ka7 He7+ 48. Ka8 Kg7 49. Wb6 Hc5 (diagram 12) 0-1 Niepomniaszczij poddał partię, gdyż nie ma obrony przed stratą następnych pionów. Po jeszcze najlepszym 50. Wa6 nastąpiłoby 50…H:e3.
źródło: https://bit.ly/3rJo1hH
Tytuł obronił Magnus Carlsen, który pewnie pokonał pretendenta 7,5:3,5 już po 11 rundach, chociaż mecz rozgrywany był na dystansie 14 partii (13).
Kilka godzin po zakończeniu meczu o tytuł Mistrza Świata w szachach ukazał się materiał informujący o tym, kto należał do sztabu mistrza świata: https://bit.ly/3Kz5mxI. Magnus Carlsen przedstawił w nim swoich współpracowników. Głównym sekundantem był Peter Heine Nielsen (Dania), który wcześniej pomagał poprzedniemu mistrzowi świata Vishy’emu Anandowi, a teraz od wielu lat pomaga Carlsenowi.
Pozostali to Laurent Fressinet (Francja), Jan Gustafsson (Niemcy), Jorden van Foreest (Holandia) oraz Daniił Dubow (Rosja) (14). Dla wielu osób obecność Daniiła Dubowa w sztabie Carlsena była wielką niespodzianką a nawet szokiem. W Rosji pojawiły się głosy, że pomoc przeciwko rodakowi to nic innego jak... zdrada. Daniił Dubow to mistrz świata w szachach szybkich z 2018 roku w Petersburgu, od najmłodszych lat uznawany za talent najwyższej próby, w wieku 14 lat i 11 miesięcy już był arcymistrzem.
treningowym Magnusa Carlsena w Hiszpanii, źródło: https://bit.ly/3nRdC2v
Dubow był też sekundantem Carlsena w meczu o mistrzostwo świata z Amerykaninem Fabianem Caruaną w 2018 roku. Teraz słyszy, że powinien zostać wyrzucony z kadry narodowej za to, że pomagał Norwegowi wygrać z Rosjaninem, kolegą z reprezentacji kraju. Dubow ze swojej strony nie widział powodu, aby odmówić współpracy z najsilniejszym szachistą w historii, a jednocześnie pomagać przyjacielowi.
Magnus Carlsen był cudownym szachowym dzieckiem, jako dwulatek układał 50-elementowe puzzle, gdy miał cztery - budował zestawy lego dla 10-latków, a jako 13-latek został szachowym arcymistrzem. Eksperci oceniają, że jego iloraz inteligencji wynosi ok. 190 punktów IQ, choć brak oficjalnych danych na ten temat. Ma też fenomenalną pamięć - pamięta tysiące partii, które rozegrał lub analizował.
Fundusz nagród meczu o tytuł Mistrza Świata wyniósł 2000000 $, z czego zwycięzca otrzymał 60%, a pokonany 40% tej kwoty. Magnus Carlsen jest najlepiej zarabiającym szachistą świata. Już w 2012 roku, a więc 12 miesięcy przed zdobyciem tytułu Mistrza Świata, Norweg zarobił 1,2 mln dolarów. Do nagród z tytułu nagród w turniejach dochodzą pieniądze pochodzące z kontraktów sponsorskich m.in. z firmą odzieżową, bankiem i firmami ubezpieczeniowymi.
źródło: https://bit.ly/3451x2k
Geniusz szachowy ze Skandynawii stał się, nie tylko w swojej ojczyźnie, gwiazdą na miarę znanych postaci świata muzyki, filmu i show-biznesu. Norweski talk-show Skavlan był sceną niezwykłego pojedynku szachowego. Naprzeciwko siebie usiedli: Bill Gates, jeden z najbogatszych ludzi świata oraz aktualny szachowy mistrz świata (15). Bill Gates to amerykański informatyk, przedsiębiorca, filantrop oraz współzałożyciel, główny architekt oprogramowania i były prezes zarządu korporacji Microsoft. Carlsen do zwycięstwa potrzebował zaledwie 12 sekund i dziewięciu posunięć (https://bit.ly/35hRBmZ).
Aby dobrze grać w szachy, Carlsen dba o kondycję. Poza szachami Carlsen uwielbia grać w piłkę nożną, jest zagorzałym kibicem Realu Madryt. Z okazji 24. urodzin symbolicznym kopnięciem piłki rozpoczął ligowy mecz Realu Madryt z Realem Valladolid.
Szachista wyszedł na boisko w tradycyjnym białym stroju Realu Madryt z "jedynką" i swoim nazwiskiem na plecach (16).
Magnus Carlsen jeździ teslą. Podczas wycieczki do Volkswagena, największego producenta samochodów w Niemczech i Europie, mistrz świata w szachach odwiedził tajny teren testowy Volkswagena (17). Magnus Carlsen uważa, że: "Szachy i rajdy mają ze sobą więcej wspólnego, niż mogłoby się wydawać. Wymagają najwyższej koncentracji i precyzji i zawsze trzeba patrzeć dwa kroki do przodu".
ośmiokrotny rajdowy mistrz świata, źródło: https://bit.ly/33ZlUOz
Od 2010 roku jest modelem holenderskiej firmy odzieżowej G-Star (18). Magazyn "Cosmopolitan" uznał go za jednego ze 100 najseksowniejszych mężczyzn, a tygodnik "Time" umieścił go w gronie 100 najbardziej wpływowych ludzi na świecie.
Obecną partnerką Magnusa Carlsena jest Norweżką Elisabet Lorentzen Djønne, 5 lat młodsza od niego, która przez wiele lat mieszkała w USA, obecnie studiuje kryminologię na uniwersytecie w Oslo (19).
W Dubaju zawsze dobrze grało się Carlsenowi, uzyskał tam tytuł Arcymistrza w 2004 roku, potem wygrał Mistrzostwa Świata w Szachach Szybkich i Błyskawicznych w 2014 roku, a teraz obronił tytuł w szachach klasycznych. Dubaj był wspominany jako potencjalny organizator Mistrzostw Świata w szachach szybkich i błyskawicznych w grudniu 2021 roku, po wycofaniu się Kazachstanu. Okazało się ostatecznie, że turniej odbędzie się w dniach 25-31 grudnia w Warszawie. Carlsen, który właśnie obronił tytuł w szachach klasycznych, zagra w Polsce i będzie próbował obronić wszystkie trzy tytuły jeszcze w 2021 roku.
źródło: https://bit.ly/3fOs9Yc
Wielu obserwatorów i znawców szachów uważa, że następcą Magnusa Carlsena na tronie szachowym może być Alireza Firouzja (20). W listopadzie 2021 roku w wieku 18 lat, 5 miesięcy i 3 dni został najmłodszym szachistą w historii, który przekroczył ranking FIDE 2800, pobijając rekord Magnusa Carlsena z 2009 roku. Firouzja to irański arcymistrz szachowy, wicemistrz świata w szachach szybkich z 2019 roku. Zdobył mistrzostwo Iranu w szachach w wieku 12 lat, a tytuł arcymistrza w wieku 14 lat.
W grudniu 2019 ogłosił, że nie będzie już grał pod flagą Iranu, po tym, jak Iran wycofał swoich graczy z Mistrzostw Świata w Szachach Szybkich i Błyskawicznych 2019. Mieszka we Francji i na początku 2020 roku ogłosił zamiar gry pod francuską flagą.
Jeden z reporterów zapytał Norwega, co sądzi o francusko-irańskiej wschodzącej gwieździe. Muszę przyznać, że byłem pod wielkim wrażeniem tego, co zaprezentował podczas Grand Swiss i Drużynowych Mistrzostw Europy i zmotywowało mnie to bardziej niż cokolwiek innego. Dzięki znakomitym wynikom Firouzja w wieku 18 lat, 5 miesięcy i 3 dni został najmłodszym szachistą w historii, który przekroczył ranking FIDE 2800, pobijając rekord Magnusa Carlsena z 2009 roku.
w następnym meczu o tytuł Mistrza Świata, źródło: https://bit.ly/3nRErng
Magnus Carlsen wygrał swój piąty mecz o MŚ z rzędu. Jego przeciwnikiem będzie zwycięzca 8-osobowego Turnieju Kandydatów, w którym grać będą Jan Niepomniaszczyj, Alireza Firouzja, Jan-Krzysztof Duda, Fabiano Caruana, Siergiej Kariakin i Teimour Radjabov oraz zwycięzca i zdobywca drugiego miejsca FIDE Grand Prix 2022. W cyklu 3 turniejów, który rozegrany zostanie między lutym a kwietniem 2022 r., nie będą mogli zagrać zawodnicy już zakwalifikowani do Turnieju Kandydatów. Rozegranie tego turnieju planowane jest wstępnie na późne lato 2022 roku, a następny mecz o mistrzostwo świata na początek 2023 roku.
Wielu polskich szachistów i kibiców królewskiej gry trzymać będzie kciuki za zwycięstwo Jana-Krzysztofa Dudy w Turnieju Kandydatów. 23-letni arcymistrz szachowy z Wieliczki został pierwszym polskim triumfatorem Pucharu Świata w Szachach, pokonując w półfinale Magnusa Carlsena i w finale Siergieja Kariakina, Ukraińca startującego w barwach Rosji.
dr inż. Jan Sobótka
