Ruy López de Segura - hiszpański ksiądz, czołowy szachista XVI wieku
Rodrigo (Ruy) López de Segura urodził się w 1530 roku w małym hiszpańskim mieście Zafra w prowincji Badajoz w regionie Extremadura w rodzinie zamożnych kupców Marii i Hernána López de Segura. Ruy López był wybitnym szachistą, księdzem katolickim, proboszczem parafii La Candelaria w Zafrze (2).
źródło: https://bit.ly/3M2oSWj
Od najmłodszych lat Ruy López był zakochany w szachach. Jednym z tych, którzy wywarli na niego największy wpływ, był Pedro Damiano, który w 1512 roku w Rzymie wydał Questo libro e da imparare giocare a scachi (Książka do nauki gry w szachy). Podręcznik ten, ośmiokrotnie przedrukowywany, był najpopularniejszą książką szachową w pierwszej połowie XVI wieku. Przez ponad dwadzieścia lat Ruy López uważany był za najlepszego szachistę na świecie.
Wielki miłośnik i mecenas szachów, hiszpański król Filip II, zaprosił Lopeza, aby dołączył do jego królewskiego dworu jako doradca i jego osobisty spowiednik. Pierwsze zarejestrowane partie Lopeza pochodzą z 1560 roku, kiedy papież Pius IV wezwał go do Rzymu w sprawach kościelnych. Tam po raz pierwszy López spotkał się z najsilniejszymi włoskimi szachistami i ich pokonał. Według włoskiego szachisty Alessandro Salvio, López podróżował do Włoch również w 1573 roku, gdzie również pokonał najsilniejszych włoskich szachistów.
W 1561 roku Ruy López wydał podręcznik do szachów pod tytułem Libro de la invencion liberal y el arte del juego del Axedrez (Księga o odkryciach i sztuce gry w szachy) (3).
Książka Lopeza była znacznie dojrzalsza od wcześniejszych książek szachowych i jest cennym podręcznikiem analizującym strategię i taktykę gry w szachy. Autor skoncentrował się bardziej na teorii niż na rozwiązywaniu konkretnych problemów szachowych. Była to pierwsza próba usystematyzowania i analitycznej oceny znanych otwarć szachowych. W podręczniku tym znajduje się m.in. analiza otwarcia nazywanego obecnie Ruy López (partia hiszpańska). López nie opracował tego debiutu, który zyskał popularność dopiero znacznie później, ale udoskonalił go i szczegółowo analizował i dlatego w literaturze anglojęzycznej otwarcie te nosi nazwę Ruy López. Do dziś partia hiszpańska, czyli otwarcie Ruy López, jest jedną z najpopularniejszych strategii debiutów w szachach, stosowaną m.in. przez aktualnego mistrza świata Magnusa Carlsena.
W swojej książce, podzielonej na 4 części, López przedstawił sześćdziesiąt sześć partii, z których dwadzieścia cztery zostały zaczerpnięte z książki Damiano z 1512 roku. Najpierw przedstawił kilka źródło: https://bit.ly/42aVTVF mitologicznych źródeł gry i omówił jej zalety, zasady i strategie, przeplatając szeregiem cytatów (po łacinie) autorów klasycznych. Druga część koncentruje się na debiutach i jest dziedzictwem Lopeza jako "ojca teorii debiutów". W trzeciej i czwartej polemizował z analizami Damiano. López rzadko prezentował warianty, które kończyły się matem. Zamiast tego kończył komentarzami, takimi jak np. że czarne muszą stracić swojego hetmana lub że białe mają bardzo dobrą partię.
W 1575 roku wziął udział w pierwszym międzynarodowym turnieju, który odbył się na dworze króla Filipa II. López zajął wtedy dopiero trzecie miejsce w turnieju po przegranej z włoskimi szachistami Leonardo di Bona i Paolo Boi.
Oprócz klasycznych partii López potrafił i lubił grać "na ślepo" (odmiana gry, w której gracze odwracają się od szachownicy i ogłaszają swoje ruchy, nie widząc ani nie dotykając figur). Ruy López uważany jest, przez wielu miłośników królewskiej gry, za pierwszego nieoficjalnego mistrza świata w szachach, następnym był Leonardo di Bona (od 1575 roku).
Ruy López jest obecnie bohaterem znaczków z różnych części świata, takich jak Kuba (1976), Kambodża (1986), Gwinea Bissau (1988), Laos 1988, Malediwy 2019, Mozambik 2019 i Hiszpania (2022) (4).
W Zafrze wszystko emanuje szachami, rozgrywane są spektakle żywych szachów (5), w 2022 z inicjatywy lokalnego klubu szachowego wydano znaczek pocztowy poświęcony genialnemu szachiście (w tle plansza z partią hiszpańską) (6), stanął jego pomnik w Parku Pokoju w tzw. Rincón de Ruy López (7).
źródło: https://bit.ly/3pgVD9e
Ruy López - partia hiszpańska
Partia hiszpańska nazywana też Ruy López na cześć XVI-wiecznego hiszpańskiego księdza Ruy Lopeza de Segura to szachowe otwarcie rozpoczynające się od posunięć 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5. Ideą debiutu jest kontrolowanie centrum za pomocą pionków i szybkie rozwijanie figur. Ruch 3.Gb5 ma na celu wywarcie nacisku na piona e czarnych, a także przygotowanie się do roszady. Czarne mają teraz kilka możliwych odpowiedzi, z których najpopularniejszym jest 3... a6, znane jako obrona Morphy’ego. Po 3...a6 najpopularniejsze jest 4.Ga4, utrzymujące związanie skoczka na c6. Czarne mogą wtedy zagrać 4...Sf6, rozwijając kolejną figurę i przygotowując się do roszady.
Od tego momentu białe mają wiele możliwości kontynuowania gry, ale najpopularniejsza jest roszada 5.O-O, na co czarne mogą odpowiedzieć: 5...Ge7 (diagram 9), także przygotowując się do swojej roszady (wariant zamknięty), 5…S:e4 (wariant otwarty, diagram 10) lub 5…b5 6.Gb3 Gb7 (obrona archangielska, diagram 11).
Partia hiszpańska może prowadzić do otwartych i złożonych pozycji, w których obie strony mają wiele możliwości kontynuacji gry.
Bobby Fischer często po 3…a6 grał białymi wariant wymienny 4.G:c6 (diagram 12) z następnym 4…d:c6 5.O-O f6. Wielu czołowych szachistów uważa obecnie, że wariant wymienny nie stwarza wystarczająco dużo trudności dla czarnych. Należy zauważyć, że pozorna groźba białych wygrania piona e za pomocą 5.S:e5? jest iluzoryczna. Czarne mogą odpowiedzieć 5…Hd4 (diagram 13) i odzyskać materiał z lepszą pozycją.
Innym ciekawym wariantem partii hiszpańskiej jest obrona berlińska powstająca po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 Sf6 (diagram 14). Debiut ten został po raz pierwszy dogłębnie przeanalizowany w XIX wieku i otrzymał swoją nazwę od berlińczyków, którzy badali jego warianty. Obrona berlińska stała się popularna po meczu o mistrzostwo świata PCA w szachach pomiędzy Władimirem Kramnikiem i Garrim Kasparowem w 2000 roku, w którym pretendent Kramnik czterokrotnie zremisował czarnymi, co pomogło mu w efekcie wygrać ten mecz.
Obecnie coraz więcej arcymistrzów stosuje obronę berlińską w grach turniejowych. Ze strategicznego punktu widzenia obrona berlińska jest zwykle używana przez zawodników, którzy chcą uzyskać remis jako czarne lub grać defensywnie i dochodzić do końcówek. Najczęstszym czwartym ruchem białych jest 4.O-O. Często stosowana kontynuacja to 4…S:e4 5.d4 Sd6 6.G:c6 d:c6 7.d:e5 Sf5 8.H:d8+ K:d8 (nazywana berlińską ścianą, diagram 15), która była rozgrywana we wszystkich czterech partiach meczu. Czarne nie mogą już roszować (chociaż przy braku hetmanów nie jest to tak bardzo ważne) i mają zdublowane piony. Plan dla czarnych to zamknięcie wszystkich dróg do swojego obozu i wykorzystanie przewagi pary gońców.
Partia hiszpańska kryje wiele pułapek, w które mogą wpaść mniej doświadczeni szachiści. Pisałem o wielu z nich w numerach MT 12/2019 - MT 3/2020.
A to jeszcze jedna:
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 Sf6 4.O-O S:e4 5.We1 d5 (diagram 16, błąd, należało odejść skoczkiem na d6 lub na f6) 6.d3 Sd6 7.G:c6 b:c6 8.S:e5 (diagram 17, grozi zdobycie hetmana, najlepsze jest teraz 8…Ge6 9.S:c6 Hd7 10.Se5 z dużą przewagą białych, nie ratuje też 8…Ge7 9.S:c6 Hd7 10.W:e7+).
dr inż. Jan Sobótka
- nauczyciel akademicki,
licencjonowany instruktor
i sędzia szachowy
